Wie krijgt binnenkort nog water bij extreme droogte? Dit is het ‘afschakelplan’ van Vlaanderen

Als er - bijvoorbeeld door het uitvallen van een kerncentrale - onvoldoende stroom kan opgewekt worden voor alle huishoudens en bedrijven, treedt een afschakelplan in werking. Iets gelijkaardigs heeft de Vlaamse regering nu laten uitwerken voor het geval er door extreme en aanhoudende droogte onvoldoende water kan voorzien worden. In het recente verleden hebben zich al situaties voorgedaan van langdurige droogte waarbij het verboden was om bijvoorbeeld auto’s te wassen en zwembaden te vullen.

“Wat doen we als het zo ver zou komen en er zich effectief tijdelijk een watertekort voordoet?”, omschrijft Bernard De potter, administrateur-generaal van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM), het zogenaamde ‘reactief afwegingskader’ dat door de VMM en professor Patrick Willems (KU Leuven) werd uitgewerkt. De belangrijkste vraag daarbij is: kan het zover komen dat we geen drinkwater meer uit de kraan zien komen? Neen dus, aldus de experten, dat zal niet gebeuren. De drinkwaterbevoorrading moet steeds gegarandeerd worden. 

“Er worden geen maatregelen voorgesteld die een negatieve impact hebben op de beschikbaarheid van essentieel leidingwater voor burgers”, aldus het rapport. Een andere voorwaarde is dat “onherstelbare schade aan de natuur moet vermeden worden”. Het systeem moet de bevoegde minister en de gouverneurs objectieve informatie aanreiken, waarop ze beslissingen kunnen baseren, maar ze worden tot niets verplicht. 

Maatregelen zijn geen verplichtingen

Wanneer is er sprake van een dreigende of effectieve waterschaarste? Er wordt uitgegaan van twee droogteniveaus. Ze worden bepaald per regio of per bekken van een waterloop. Er wordt onder meer rekening gehouden met de hoeveelheid neerslag, het debiet van de waterlopen, de bodemvochtgehaltes, de grondwaterstanden en de vullingsgraad van hemelwaterputten. 

Het eerste niveau is de alarmfase waarin er waterschaarste kan ontstaan, als er geen maatregelen worden genomen. Bij droogteniveau 2 doet zich effectief waterschaarste voor. De maatregelen die worden voorgesteld, zijn geen verplichtingen. “De gouverneurs beslissen zelf wat er moet gebeuren”, zegt de VMM. “De informatie die dit kader aanreikt, is enkel beslissingsondersteunend”.

33,9 miljoen schade in plaats van 456,8 miljoen

Een van de maatregelen is de aankoop van leidingwater in buurregio’s. “Dat gebeurde in het verleden ook al, maar de jongste jaren streven we er toch naar om onafhankelijk te zijn”, zegt Carl Heyrman van koepelvereniging Aquaflanders. “Maar als er echt een nijpend tekort is, kunnen we terecht in Wallonië en Nederland. De leidingen zijn erop voorzien. Zeker in Nederland is er voldoende water aanwezig.”

In het rapport wordt ook onderzocht wat de economische schade van waterschaarste kan zijn. Er werd een voorbeeldanalyse gemaakt voor het Albertkanaal en de Kempische kanalen. Als er geen maatregelen worden genomen, zou de schade 456,8 miljoen euro bedragen, vooral doordat de productie bij bedrijven zou stilvallen of afnemen. Maar als er maatregelen worden genomen, die 100.000 euro zouden kosten, wordt de schade beperkt tot 33,9 miljoen euro. Langs deze waterlopen bevinden zich bedrijven die zeer afhankelijk zijn van waterafname, zoals raffinaderijen, asfaltcentrales en zinksmelterijen.

“Het is vooral een afschakelplan. We gaan dus vanuit Brussel niet dicteren wat de gouverneurs moeten afsluiten”, legt minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) uit. “Zij hebben die verantwoordelijkheid, maar ze gaven aan dat ze een gebrek aan kennis van het terrein en de economische gevolgen hadden. Die wetenschappelijke oefening is nu gemaakt.” Deze zomer kan het plan in werking treden. Nadien zal het nog eens worden geëvalueerd.