Verbod op mentholsigaret verdeelt zwart Amerika

Sigaretten met kersen- of chocoladesmaak, die mogen in de Verenigde Staten al sinds 2009 niet meer verkocht worden. Maar eerlijk gezegd kocht haast niemand die sigaretten. Het smaakjesverbod dat destijds werd ingevoerd ging met een grote boog om die ene, juist in Amerika uiterst populaire smaak heen: menthol.

Hoog tijd dat die uitzondering wordt geschrapt, meent de Food and Drug Administration (FDA), het Amerikaanse Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen. De dienst kondigde vorige week aan dat het aan een verbod van mentholsigaretten gaat werken.

In de VS is dat groter nieuws dan in België, waar een jaar geleden mentholsigaretten zonder veel maatschappelijke ophef uit de winkels verdwenen. In België vormden mentholsigaretten slechts een fractie van de markt. In Amerika ligt niet alleen het percentage mentholrokers veel hoger, het verschilt ook nog eens tussen bevolkingsgroepen. Daarmee is de mentholsigaret, zoals zoveel zaken tegenwoordig in de VS, een raciaal beladen onderwerp. Volgens cijfers van de FDA rookt 30 procent van de witte rokers in Amerika mentholsigaretten, 47 procent van de rokers met een latino-achtergrond en maar liefst 85 procent van de rokende Afro-Amerikanen.

Die verschillen wortelen in decennia van doelgroepmarketing door de sigarettenindustrie. Na de Tweede Wereldoorlog ontdekten ze daar dat mentholsigaretten populairder waren onder zwarte Amerikanen, en stemden daar dus alle reclames op af. Zo werd dat verschil langzaam steeds groter. Mentholfabrikanten adverteerden in zwarte media met zwarte modellen. Het merk Kool probeerde de koele smaaksensatie die menthol geeft in de jaren vijftig aan het in jazzkringen populaire begrip ‘cool’ te koppelen. Concurrent Newport zette het Newport Jazz Festival op, waar grootheden als Miles Davis en Thelonious Monk optraden. Ook sommige zwarte burgerrechtenorganisaties werden door de sigarettenindustrie gesteund. 

Conflicten met politie

Het is niet voor het eerst dat een verbod op mentholsigaretten ter sprake komt. Maar de combinatie van de tabakslobby en de zorgen dat zo’n verbod vooral ten koste zou gaan van zwarte Amerikanen hebben gemaakt dat het er tot nu toe nooit door is gekomen.

Al Sharpton, de populaire dominee uit New York, voert al jaren actie tegen een verbod. Met geld van de sigarettenindustrie, klagen antitabaksactivisten. Maar ook met argumenten die bij politici weerklank vinden. Want, zo vreest een organisatie als de ACLU, als je mentholsigaretten criminaliseert, dan creëer je een zwarte markt die ertoe gaat leiden dat zwarte Amerikanen vaker met de politie in aanraking gaan komen.

En dat loopt niet altijd goed af. Eric Garner, een van de door de politie gedode zwarte Amerikanen die in 2014 de strijdkreet Black Lives Matter voortstuwden, werd aangehouden omdat hij illegale sigaretten verkocht. Zijn moeder keert zich nu ook tegen een verbod.

Maar andere zwarte organisaties, zoals de NAACP, drongen de afgelopen tijd juist aan op zo’n verbod. Volgens hen leidt de agressieve marketing van mentholsigaretten aan zwarte Amerikanen juist tot een grote ongelijkheid in gezondheid. Zwarte Amerikanen overlijden veel vaker aan longkanker dan witte Amerikanen. Er zijn aanwijzingen dat dat komt omdat het moeilijker is om te stoppen met mentholsigaretten. “We moeten dit allemaal herkennen als een zaak van sociale rechtvaardigheid die Amerikanen van kleur onevenredig hard treft”, schreven ze onlangs in een brief.