Tweehonderd jaar geleden maakte de Slag bij Waterloo een einde aan het tijdperk van Napoleon Bonaparte. Tijdens zijn vijftienjarige bewind in Europa drukte de Franse keizer een onuitwisbare stempel op onze samenleving. Wij lijsten enkele van zijn verwezenlijkingen op, die 200 jaar na zijn dood nog steeds tastbaar zijn in ons dagelijkse leven.

Achternamen en rijksregisters

De bekendste erfenis van Napoleon zijn de achternamen. Op 18 augustus 1811 verplichtte hij iedereen een vaste achternaam te kiezen. Vanaf dan moesten namelijk alle geboorten, overlijdens en huwelijken worden geregistreerd. Hoewel achternamen al werden gebruikt, leidde de verplichte registratie ertoe dat onze voorouders een definitieve achternaam kozen. De reden dat Napoleon de achternamen invoerde, was dan weer dat hij zo mensen makkelijker belasting zou kunnen laten betalen en beter dienstplicht af kon dwingen.

Het meetstelsel

Voordat Napoleon op 10 december 1799 het metriek decimaal stelsel invoerde zoals we ze vandaag kennen, werden in Europa allerlei verschillende maten gebruikt zoals el, duim en voet. Dat verschilde zelfs per land en soms per regio. Heel onhandig en onoverzichtelijk, vond Napoleon. De Franse revolutionaire regering wilde hier een eenduidig plan voor maken. Het nieuwe metrieke stelsel gebruikte de meter voor lengtematen, de are voor oppervlakte, de liter voor vloeibaar volume, de gram voor gewicht en de kuub voor volume.

• Column | Wie Napoleon eert, leeft in het verleden

Verkeer

Napoleon heeft er ook voor gezorgd dat we in bijna heel Europa aan de rechterkant van de weg rijden. Vroeger reden ridders te paard links, zodat ze makkelijker met hun rechterhand hun zwaard of lans konden hanteren. De rijke Franse burgerij hield vast aan links. Het gewone volk liep meestal rechts. Maar sinds de Franse Revolutie van 1789 was iedereen officieel gelijk en besloot Napoleon dat rechts de norm moest worden. Groot-Brittannië, dat hij nooit heeft kunnen veroveren, bleef links rijden.

Daarnaast werd ook het Europese wegennet uitgebreid onder Napoleon. Denk aan de ‘route national’. In Nederland worden de wegen die in die tijd zijn aangelegd nog steeds ‘Napoleonsweg’ genoemd. Later, in 1805, werden huizen genummerd en kregen straten officiële namen.

Braille

Het brailleschrift was in de eerste plaats een militaire uitvinding. Napoleon wilde graag een communicatiesysteem maken waarbij op de tast kon worden gecommuniceerd om ’s nachts militaire boodschappen door te geven. Hij liet dat maken door zijn officier Charles Barbier. Het systeem bestond uit puntjes die vanaf de achterkant in papier geprikt werden en vanaf de voorkant gelezen konden worden.

Het was Louis Braille die het schrift van Barbier verder ontwikkelde zodat het in 1829 als bruikbare methode gebruikt kon worden op het Parijse blindeninstituut.

Code Civil

In 1800 liet Napoleon de Code Civil opstellen die nog altijd de basis vormt van ons Burgerlijk Wetboek. Vooral in Frankrijk en België stammen heel wat van de huidige wetten nog uit de tijd van Napoleon. Ook in heel wat andere landen heeft de Code Civil gediend als basis.

Hemelvaart

Elk jaar, veertig dagen na Pasen, vieren we Hemelvaart. Dat is niet altijd een feestdag geweest. Die kwam er pas aan het begin van de negentiende eeuw. In een concordaat uit 1801 kwamen Napoleon en paus Pius VII overeen Hemelvaart als een feestdag te behouden. Nochtans wilde men onder druk van de Franse revolutionairen de traditionele christelijke feestdagen vervangen door seculiere feestdagen. Daar stak het concordaat een stokje voor.