HET DEBAT. Welke mogelijke versoepelingen moeten aan het coronapaspoort gekoppeld worden?

Vlaams minister van Volksgezondheid Wouter Beke is voorstander van een coronpaspoort waarmee mensen kunnen aantonen dat ze gevaccineerd zijn of dat ze recent negatief hebben getest. Het zou deze mensen bijvoorbeeld het recht kunnen geven om naar de kapper of het restaurant te gaan. Maar volgens Beke moet het systeem wel aan een aantal voorwaarden voldoen. Zo moet het “juridisch stevig onderbouwd” zijn zodat het systeem niet discrimineert. Die mogelijke discriminatie was ook al opgemerkt door gelijkekansencentrum Unia. Verder moet “iedereen de kans gekregen hebben om zich te laten vaccineren”, stelt de CD&V-minister.

Voorts moet de regel enkel gelden voor meerderjarigen en moet de vaccinatiegraad hoog genoeg zijn. “Op dit moment ziten we aan 93 procent bij 65-plussers en we werken er elke dag aan om zoveel mogelijk mensen te overtuigen om zich te laten vaccineren”, aldus Beke nog. De minister mikt als streefdatum op 11 juli. Hij verduidelijkt dat dan alle 18-plussers in ons land de kans hebben gehad om zich te laten vaccineren met een eerste dosis. 

Viroloog Steven Van Gucht bevestigt dat er een advies in de maak is over mogelijke versoepelingen voor gevaccineerden. Dat advies wordt voorbereid door een speciale werkgroep van de Gems, met onder meer juristen, ethici en sociologen. Binnenkort wordt het doorgestuurd naar beleidsmakers en ministers die daarover een beslissing zullen nemen.

Van Gucht waarschuwt wel dat het opletten geblazen is met zulke adviezen. Vaccinatie neemt de kans op overdracht van het virus niet volledig weg, klinkt het. Zeker niet na een eerste prik. “Het merendeel van de bevolking is nog niet beschermd door een vaccin, dus zij lopen nog kans op ernstige ziekte. Dat moet je dus in rekening brengen als je regels gaat creëren voor gevaccineerden alleen”, aldus Van Gucht. “Voor evenementen in de toekomst willen we sowieso blijven inzetten op testen. Het vraagstuk is nu nog: als je gevaccineerd bent, kan je die test dan laten vallen? Als we dat effectief doen, kom je al snel bij het coronacertificaat uit.”

In Duitsland laat men vanaf zaterdag de sociale beperkingen vallen voor wie twee doses heeft gekregen, maar volgens Van Gucht is dat bij ons niet aan de orde. “Je kan bijvoorbeeld wel aan gevaccineerden zeggen dat ze geen afstand meer moeten houden van andere gevaccineerden in de privéomgeving. Het wordt een pak gevoeliger om aparte regels in te voeren voor het openbaar leven.”

Een andere parameter die volgens Van Gucht in rekening gebracht moet worden, is de hoeveelheid virus in omloop. “En die is op dit moment nog heel hoog, met 3.000 besmettingen per dag. De twee parameters zullen hopelijk verbeteren, waardoor je sowieso voor iedereen de regels kan versoepelen, en misschien iets extra kan doen voor de gevaccineerden”, aldus de viroloog. 

Net als Wouter Beke is ook Rudi Vervoort voorstander van de invoering van een coronapaspoort met bepaalde privileges. Wie gevaccineerd is of zich laat testen, moet volgens Vervoort meer vrijheid kunnen krijgen. Zo’n coronapaspoort kan je bijvoorbeeld toegang geven tot een restaurant of een bioscoop. Vervoort kijkt vooral naar Denemarken als voorbeeld. Je mag er enkel op café of naar een niet-essentiële winkel als je coronapaspoort aangeeft dat je weinig risico loopt om andere mensen te besmetten (negatieve test) of om zelf zwaar ziek te worden (vaccinatie of eerdere besmetting).

Toch wil Vervoort geen overhaaste beslissingen nemen. Volgens hem moet de invoering er pas komen als iedereen de kans heeft gekregen om zich te laten vaccineren. 

Els Keytsman van Unia is tegen de invoering van een coronapaspoort met bepaalde privileges. Unia vindt een dergelijk paspoort “discriminerend”. “België heeft ervoor gekozen om de vaccinatie niet verplicht te maken”, vertelt Keytsman. “Maar als je dan zo’n vaccinatiepaspoort invoert, dan vraag je eigenlijk aan de private sector - kappers, café-uitbaters, bankfiliaalhouders - om te controleren of iemand al dan niet gevaccineerd is. De toegang ontzeggen aan niet-gevaccineerden komt volgens ons neer op discriminatie.”

“Zoals ik het begrepen heb zou je met een coronapaspoort meer mogen, zoals naar de kapper gaan, een restaurantbezoek, een woonzorgcentrum bezoeken, naar de bank gaan”, aldus Keytsman. “Je gaat plots een onderscheid maken op basis van iemand zijn vaccinatiestatus. Er is een digitale kloof, andere mensen willen zich wegens hun gezondheidstoestand niet laten vaccineren et cetera. Denk bijvoorbeeld aan kankerpatiënten die een zwakke immuniteit hebben. Als je bijvoorbeeld de toegang tot het ziekenhuis afhankelijk maakt van zo’n vaccinatiepaspoort, dan ontzeg je ook de toegang tot andere zaken.”

Ook premier Alexander De Croo vindt dat een coronapas pas kan wanneer mensen de kans hebben gehad zich te laten vaccineren. “Als je de kans nog niet hebt gehad, is het wat hard om te zeggen dat je minder mag dan anderen. Ik vind dat dat toch ver gaat”, zei hij in een interview bij Qmusic. “Als iedereen de kans heeft gehad om zich te laten vaccineren, is dat iets anders. Want dan is het een vrije keuze geweest om het vaccin niet te nemen.”

Pedro Facon is voorstander van een coronapaspoort met bepaalde versoepelingen. Toch wil hij er een duidelijke kanttekening bij maken. “Vanzelfsprekend zal er een solide juridische basis nodig zijn, ook om organisatoren die gebruik wensen te maken van de vaccinatie- of teststatus in te dekken. Maar dat er een vaccinatie- en testpaspoort zal komen, dat leidt voor mij geen twijfel”, aldus Facon in een bericht op Twitter. 

N-VA-ondervoorzitter Van Peel is het oneens met Vervoort en Beke. “Echt gaan over de deling tussen mensen die gevaccineerd zijn of niet en daar extra rechten aan koppelen, is niet iets dat op tafel ligt”, zegt ze in ‘De afspraak’. “We gaan versoepelen als de ziekenhuizen niet meer onder druk staan”, zegt ze. “Hij (Wouter Beke, red.) zegt eigenlijk dat we toch eens gaan moeten kijken als voor sommige zaken als reizen of grote evenementen een soort van testing nodig is.”

“Je kan bijvoorbeeld voor grote testevenementen wel werken met een driedeling: je bent gevaccineerd, immuun voor de ziekte of je doet een test. Iedereen heeft toegang tot de evenementen, maar de mensen die een vaccin hebben moeten niet opnieuw getest worden. Dat zou onnozel zijn.”

De Meyst is het eens met Unia. “In België hebben we een wetgeving die mensen beschermt tegen discriminatie”, zegt de discriminatie-experte in ‘De Ochtend’ op Radio 1. “Zo’n paspoort bevat per definitie informatie over de gezondheid van mensen. Dit kan gaan over de testresultaten of de aanwezigheid van antistoffen bij mensen of  - nog problematischer - veronderstelde informatie. Men gaat er eigenlijk van uit dat wie een vaccin heeft gekregen, de ziekte niet kan overdragen en dat wie geen vaccin heeft gekregen dat wel zou doen. Dit gaat natuurlijk niet volledig op. Op basis van die info zou men dan groepen binnen de samenleving anders gaan behandelen. De wetgeving is er net om zoiets te vermijden.”

Uiteraard vindt De Meyst de doelstelling van zo’n coronapaspoort legitiem. “Hier is dat het heropenen van de maatschappij zonder dat de besmettingsgraad terug naar omhoog gaat. Om dat doel te bereiken hebben we als maatschappij de afgelopen maanden al heel wat trucjes ontdekt, zoals afstand houden, mondmaskers dragen en de hoeveelheid mensen in een binnenruimte beperken. Als we meer doen dan dat, moeten we ons afvragen of het niet verder gaat dan nodig is. Zo’n maatregel moet proportioneel zijn en niet onnodig de rechten van mensen beperken.”

“Er zijn ook minder ingrijpende manieren om mensen hun vrijheid terug te geven zonder dat we bepaalde groepen gaan discrimineren”, luidt het. “We mogen ook niet vergeten dat de vaccinatiecampagne bepaalde bevolkingsgroepen niet bereikt. Er is bijvoorbeeld een taalkloof, een digitale kloof, of mensen hebben een bepaalde godsdienstige of filosofische overtuiging over vaccins.” Ook is er het bezwaar van de bescherming van de persoonsgegevens, verduidelijkt De Meyst. 

De Meyst vindt niet dat café-uitbaters, restauranthouders of bankfilialen op eigen houtje mogen beslissen om het coronapaspoort in te kijken. “Als er zoiets komt, dan moet het op initiatief zijn van de overheid. Volgens de wetgeving mag een dienstverlener niet op eigen houtje beslissen om bepaalde groepen de toegang te weigeren. Er moet een wetgeving achter zitten.”

De Vlaamse ondernemersorganisatie Voka staat achter het idee van een vaccinatiepaspoort. Voka vindt onder meer dat het gevaccineerden moet toelaten de landsgrenzen over te kunnen steken “zonder de enorme rompslomp van negatieve test- en quarantaineverplichtingen”. “We zien dat de Scandinavische landen al volop bezig zijn om afspraken te maken over een vaccinpaspoort. Als exportgevoelige economie mag ons land niet achterblijven. Vlotte zakenreizen zijn belangrijk in de relance”, aldus Maertens. 

“We zijn binnen de GEMS met een werkgroep bezig over het uitwerken van bepaalde aspecten”, zegt Erika Vliege, voorzitster van de GEMS bij ‘Terzake’. “Ik wil daar nog niet te veel op vooruit lopen. Enerzijds kan zo’n vaccinatiepaspoort heel aantrekkelijk en interessant zijn, anderzijds moet je op het moment zeker kunnen zijn dat iedereen echt de kans heeft gehad om gevaccineerd te worden. Het is belangrijk dat iedereen een faire kans krijgt. Een aantal mensen zijn zich er op dit moment zelfs misschien niet van bewust dat ze de kans aan zich voorbij laten gaan of weigeren het omdat ze onvoldoende goede info hebben gekregen. Deze stap is belangrijk alvorens je de beslissing kan nemen over de betekenis van het gevaccineerd zijn.”

“Het is een moeilijk en evenwichtig debat dat gevoerd moet worden”, zegt Inge Neven, hoofd van de Brusselse Gezondheidsinspectie bij ‘Terzake’. “Enerzijds denk je dat het goed is om mensen te stimuleren om zich te laten vaccineren. Maar het stukje waarbij iedereen de kans heeft gekregen om zich te laten vaccineren, moet natuurlijk wel ingevuld zijn.”

Neven heeft de indruk dat minister-president Vervoort via een coronapaspoort de druk op de vaccinatiecampagne verder wil opvoeren. “Dat is goed”, vindt ze. “Maar we moeten ook blijven inzetten op de daklozen en mensen zonder papieren. Via gespecialiseerde organisaties gaan we ook die mensen sensibiliseren en aanmoedigen om zich te laten vaccineren. Als men tegen die mensen spreekt over naar een restaurant gaan of een concert, dan heeft dat niet veel zin. Ik denk dat het een goed initiatief kan zijn voor een deel van de populatie.”

En nu is het aan jou. Wat is jouw mening? Laat het weten in de comments onder dit artikel. We bundelen de boeiendste reacties vanavond in een nieuw stuk.