Journalist Hind Fraihi dook onder in extreemrechtse groepen: “Onthaalmoeders en leraars vol ranzige praat”

De Facebookgroepen hebben gevleugelde namen als Vlaamse Strijders, Rechtse Eenheid en Vrije Vlaams Nationalisten. Met valse profielen konden Hind Fraihi en Bas Bogaerts de voorbije twee jaar in deze en andere groepen alle gesprekken mee volgen. De twee hebben daarover nu een boek uitgebracht. “We zijn drie jaar geleden op het idee gekomen, omdat we het gevoel hadden dat daar iets aan het broeden was”, zegt Hind Fraihi. “Eind 2018 vond de mars tegen Marrakesh plaats, die het startschot gaf aan vele geheime Facebookgroepen. Je voelde ook dat Vlaams Belang weer de wind in de zeilen kreeg.”

Wat hebben jullie in die groepen gezien?

“Het was vooral een mozaïek van alledaagsheid. De archetypen van extreemrechtse militanten waren in de minderheid. We zagen heel veel modale mensen. Leraars, bedienden, onthaalmoeders... Veel zelfstandigen ook. Mensen die op hun openbare Facebookprofiel foto’s van een aperitief in de tuin of een communiefeest posten. Maar achter dat fatsoenlijke uiterlijk delen ze in de gesloten groepen volop racistische berichten en ranzige praat.”

Wat moeten we ons daar concreet bij voorstellen?

“Veel van die groepen zijn gebaseerd op een constante stroom van fake news. Een groep bootvluchtelingen die zogezegd een havenparking bestormt, een vals misdaadbericht waarin een moslim is betrokken... Daarop volgen dan reacties over het verlies van onze waarden en normen, de ‘omvolking’, samen met racistische opmerkingen, vaak tegen de islam. Het is nu bijvoorbeeld ramadan. Dat wordt ‘rammen-dan’ genoemd, met daarbij een seksuele foto van een moslima.”

In het boek laten jullie ook foto’s van wapens zien. Het doet een beetje aan Schild en Vrienden denken. Moeten we ons zorgen maken?

“Het gaat vooral om wapenverheerlijking, een echte dreiging lijkt daar niet van uit te gaan. Het valt ook op hoe weinig weerklank deze digitale groepen in de echte wereld krijgen. Zo werd er volop gemobiliseerd voor een extreemrechtse Mars op Brussel tegen de regeringsvorming. Hoewel sommige van die groepen tot drieduizend leden hebben, is daar amper volk voor opgedaagd. Het is zoals een toog waar mensen hun angsten kunnen ventileren. Het grote verschil met de succesvolle Mars tegen Marrakesh was bovendien dat Vlaams Belang zich er deze keer van had gedistantieerd.”

Tussen Vlaams Belang en die groepen zijn er nochtans veel linken, blijkt uit uw boek.

“In die groepen kwamen we niet alleen partijleden tegen, maar ook veel bestuursleden van lokale afdelingen. Tijdens de verkiezingscampagne gebruikten lokale Vlaams Belang-kandidaten die groepen ook om stemmen te ronselen.”

Zit daar een structurele samenwerking achter?

“Het gaat eerder om persoonlijke contacten. Nationale kopstukken laten zich in die groepen ook niet zien. De enige die we tegenkwamen, was Kamerfractieleider Barbara Pas, die een tijdje passief lid was van één groep, maar zelf stuurde of deelde ze geen berichten.”

Dat was She-Wolves, een specifieke groep voor vrouwen.

“Bij She-Wolves vonden vrouwen elkaar terug, met de wolf als symbool van vrijheid en wijsheid. We merkten dat veel van die vrouwen daar ook een vorm van geborgenheid vonden. Alleenstaande moeders die bijvoorbeeld door ziekte of werkloosheid zijn getroffen, vonden troost en erkenning.”

Ook Facebook leest mee in die groepen. De leden zijn vaak creatief om dat te omzeilen.

“Het is een kat-en-muisspelletje met Facebook. Ze vinden symbolen en tekens uit om gevoelige woorden te ontwijken. Heil Hitler wordt bijvoorbeeld 88, naar de achtste letter van het alfabet, SS worden twee bliksempjes. Of in de plaats van ‘makakken’ spreken ze van ‘pigmentgehandicapten’. Maar ik maak me ook geen illusies. Veel van die aanhangers zitten intussen op platformen waar helemaal geen controle meer is.”