‘Niemand weet wat hij wil’, en toch blijft Sadiq Khan ook straks burgemeester van Londen

“Kom, steek maar over. Het maakt hier niet meer uit of het verkeerslicht op rood of groen staat.” Behendig glipt Clair Battaglino tussen de stilstaande auto’s, bussen en vrachtwagens op Dalston Lane, een verkeersader in de Oost-Londense wijk Hackney. “Zo druk was het voorheen nooit”, zegt de 65-jarige, autoloze buurtbewoonster met lichte wanhoop. “Maar dit is het gevolg van het beleid van autoluwe wijken. Meer drukte op de straten waar armere mensen wonen, meer rust op de straten waar de welvarende middenklasse woont. En dat onder Labour.”

De Low Traffic Neighbourhoods (LTN’s) zijn het voornaamste discussiepunt bij de Londense burgemeestersverkiezingen, die donderdag worden gehouden. Tijdens de lockdown zijn de LTN’s  in meerdere stadsdelen ingevoerd, met steun van burgemeester Sadiq Khan. Het past bij de plannen van de sociaal-democraat om van Londen een groenere stad te maken, met minder autoverkeer. De weerstand is groot, zo bleek toen Khan begin maart bij het begin van zijn campagne een cafetaria in moest vluchten om boze buurtbewoners in Noord-Londen te ontlopen.

In het ‘Rijk van de Rode Rozen’, de bijnaam van Hackney, is het autoverkeer niet afgenomen, maar heeft het zich volgens de leden van de Horrendous Hackney Road Closures-groep verplaatst – met de bijhorende vervuiling. De koolstofdioxidemeter van Battaglino wordt oranje wanneer ze over Dalston Lane loopt, langs de lagere school waar ze les heeft gegeven, langs haar sociale huurwoning. “Kijk, en nu is hij groen”, zegt ze een kwartier later in de stille straten rondom London Fields, waar de Audi’s, BMW’s en Tesla’s voor de woningen met hun blauweregens staan.

‘Rebuilding a Greener Hackney,’ staat op de bloembakken van Richmond Road, een van de autoluwe straten. “Dit is een klassenstrijd”, zegt Battaglino, die haar lidmaatschap van de Labour Partij heeft opgezegd. “De partij laat haar traditionele achterban in de steek en kiest voor de middenklasse. Plaatselijke leden praten liever over Palestina dan over onze plantsoenen.” Bij de verkiezingen voor het stadsbestuur gaat haar stem niet naar Khan, maar naar Farah London, oud-lid van de Conservatieve Partij en tegenstander van de LTN’s, die campagne voert onder de slogan ‘Bring London Back’.

Ondanks de LTN’s krijgt Khan zeker een tweede termijn van de Londenaren, mogelijk al na de eerste stemronde. Hij staat mijlenver voor op zijn Conservatieve tegenstrever Shaun Bailey, telg van immigranten die na de oorlog vanuit de Caraïben naar Engeland kwamen. Deze voormalige jeugdwerker en workingclass-adviseur van David Cameron ontbeert politiek gewicht. Hij maakte vooral naam met onhandige uitspraken over daklozen en tienermoeders. Bovendien lijkt Bailey in de steek te zijn gelaten door de regeringspartij.

Het lijkt soms zelfs alsof de Conservatieven liever niet willen winnen in de stad waar hun premier Boris Johnson acht jaar lang burgemeester is geweest. De eerste minister is de afgelopen dagen, indachtig het ‘gelijktrekken van de natie’, drie keer naar Hartlepool gereisd. Deze brexitgezinde arbeidersstad in Noord-Oost-Engeland kiest donderdag een nieuwe Lagerhuis-afgevaardigde en peilingen wijzen erop dat dat voor het eerst sinds mensenheugenis een Conservatief wordt. Hiermee kunnen de Tory’s hun greep op Noord-Engeland versterken, alsmede hun imago als ’s lands ‘nieuwe arbeiderspartij’.

Vrij spel

Zodoende geven ze Khan vrij spel in het Europees gezinde Londen, dat bij de verkiezingen van eind 2019, tegen de landelijke trend in, rood bleef stemmen. De zittende burgemeester heeft weinig redenen om tevreden te zijn over zijn vijf jaar in City Hall. Hij heeft toegegeven dat de bouw van betaalbare woningen is tegengevallen, terwijl de criminaliteitscijfers sinds 2016 zijn verslechterd. De bouw van de Crossrail, de nieuwe oost-westlijn doorheen de stad, is een paar jaar uitgesteld. Tijdens de eerste lockdown was Khan onzichtbaar wegens problemen met zijn geestelijke gezondheid.

De prominentste moslim van Groot-Brittannië neemt het op tegen een reeks onafhankelijke kandidaten die allemaal verschillende grieven vertegenwoordigen. Zo is de broer van voormalig Labour-voorzitter Jeremy Corbyn, Piers, de voornaamste antilockdownkandidaat. De Noord-Londense predikant Nims Obunge wil burgemeester worden omdat Khan volgens hem te weinig heeft gedaan aan dodelijke steekpartijen onder jongeren, terwijl acteur Laurence Fox zichzelf presenteert als de ware conservatief. Onder jongeren doet YouTuber Niki Omilana het goed met zijn antiracismeboodschap.

Vanuit City Hall heeft Khan, onder wie het pr-budget is verdubbeld, zich vooral opgeworpen als oppositieleider tegen de Conservatieve regering en tegen voormalig Amerikaans president Donald Trump, met wie hij Twitter-ruzies heeft uitgevochten. Hij presenteert Londen als baken van vrijzinnig multiculturalisme, riep de klimaatnoodtoestand uit en liet de vlag van de Europese Unie in de lucht projecteren tijdens het oudejaarsvuurwerk. Een door hem benoemde adviesraad van antiracisme-activisten gaat beoordelen welke ‘koloniale’ standbeelden en straatnamen kunnen blijven. In zijn verkiezingsmanifest staat de belofte om cannabis te legaliseren.

‘Renaissance nodig’

Wat volgens critici ontbreekt, zijn visionaire projecten zoals die van voormalig burgemeester Ken Livingstone, die de Oyster-vervoerskaart introduceerde, de Overground-spoorlijn bouwde en de Olympische Spelen binnenhaalde. Boris Johnson had als burgervader van de hoofdstad zijn bikes en buses. “Londen heeft grote herstelplannen nodig, een renaissance na de lockdown”, aldus Londen-biograaf Simon Jenkins. Jenkins voegde eraan toe dat hij te weinig actie ziet van de politicus met het grootste persoonlijke mandaat in het land. “Niemand weet wat hij wil, behalve nog meer blokken met luxeappartementen.”

Khan kan op steun rekenen van minderheidsgroepen, jongeren en de progressieve middenklasse. Het ‘merk-Khan’ is even sterk als in 2016, bijvoorbeeld bij Alisha en Mara, twee jonge vrouwen die op London Fields zitten te picknicken. “Ik vind zijn levensverhaal inspirerend”, zegt Alisha (23), die in de mediawereld werkt. “Zoon van een immigrant en een buschauffeur die burgemeester wordt. Het is goed dat hij dingen als klimaat en antiracisme serieus neemt.” Haar twee jaar oudere vriendin Mara knikt instemmend, maar geeft haar stem aan Sian Berry van The Greens. “Ik wil een vrouw steunen. Sadiq, die wint toch wel.”

.