Herschrijven vrouwen de regels van de filantropie?

Volgens de Financial Times zijn het vijf symbolische woorden die in het echtscheidingsverzoek van Melinda Gates te lezen staan: “Echtelijke ondersteuning is niet nodig.” Nu er na 27 jaar een einde komt aan haar huwelijk met Microsoft-stichter Bill Gates, kunnen de woorden volgens de Britse krant dienen als “een motto voor een groeiende groep vrouwen wier onafhankelijk doneren de Amerikaanse filantropie verandert”. Naast de Bill & Melinda Gates Foundation die ze samen blijven runnen, kan ze haar deel van de miljarden nu naar eigen goeddunken spenderen.

Ook MacKenzie Scott, die na de scheiding in 2019 met Amazon-baas Jeff Bezos op slag een van de rijkste vrouwen ter wereld werd, pompt haar eigen vermogen met veel gulzigheid in goede doelen. Eind vorig jaar gaf Scott ruim 4 miljard dollar aan ­organisaties die helpen de impact van de pandemie te bestrijden, een kwart van alle coronagiften in de VS boven de 50.000 dollar. Als lid van de Giving Pledge heeft ze beloofd om de helft van haar fortuin weg te geven.

De twee zijn de exponent van een groeiende groep vrouwen die als filantroop op de voorgrond treden. De vermogens van vrouwen zijn dan ook sterk groeiende, en lang niet alleen door erfenissen of echtscheidingen. Terwijl Forbes in 2000 nog 11 vrouwelijke miljardairs noteerde, waren dat er vorig jaar al 328. Tegen 2023 zou de globale rijkdom van vrouwen ruim verdubbeld zijn tegenover 2010, stelt de Boston Consulting Group.

Meer nog dan omvang springt de manier waarop in het oog. Een rapport van twee Amerikaanse filantropie-organisaties looft bijvoorbeeld de aanpak van Scott, en haar expliciete focus op ongelijkheid. Uit zo’n 6.500 organisaties koos het team van Scott vorig jaar 384 organisaties, waarbij ze eerst honderden interviews afnam en scande op indicatoren zoals ‘sterk leiderschap’, ‘lokale inbedding’ en ‘weinig toegang tot giften’. Donaties gingen daardoor vooral naar relatief onbekende organisaties, en bovendien zonder grote voorwaarden.

Het zou niet alleen andere vrouwen inspireren, maar “doorheen de hele filantropie weergalmen”, stellen experts. Geen wilde maar weloverwogen weldoeners die een organisatie eerst uitvoerig doorlichten. Daarmee worden ook gevestigde namen gedwongen om hun werking onder de loep te nemen.

“Het valt alleszins op dat het algemene belang bij filantropen meer doorweegt”, zegt Ludwig Forrest van de Koning Boudewijnstichting. Daar merken ze vooral een verjongingskuur, zowel vrouwelijke als mannelijke ondernemers die niet langer wachten tot hun pensioen om de stap te zetten. “Het zijn vaak mensen die zelf heel sterk mee nadenken over hun donaties en thema’s ondersteunen die hen nauw aan het hart liggen.”

Is die nieuwe kijk gedreven door vrouwen? Moeilijk te zeggen, vindt Forrest, die enkel kan bevestigen dat ze nu met meer op de voorgrond treden. Onderzoeken zouden wel aantonen dat vrouwen filantropie vanuit andere drijfveren aanvatten, en bijvoorbeeld meer geneigd zijn om samen met anderen te doneren. “Het is niet noodzakelijk dat hun naam op het gebouw staat”, zegt filantrope Effron Hayek (University of California) in de Financial Times over het verschil. “Ze willen geëngageerd zijn en de impact van hun donaties voelen.”

In The New York Times stelt professor filantropie Debra Mesch (Indiana University) dat vrouwen zich in het verleden ook al sterk engageerden. Alleen werden ze vaak als ‘vrijwilliger achter de schermen’ beschouwd, terwijl de mannen ‘het gezicht’ waren. 

Ook Melinda Gates hield jarenlang zo’n onzichtbaar profiel aan. Tot de entourage van het toenmalige echtpaar in 2008 in het magazine Fortune aangaf dat het vooral Melinda was die de bocht van Bill richting de filantropie had ingezet. “Ik denk anders niet dat ik er zoveel van zou doen”, moest ook Bill toegeven.