Experts vragen verplichte recyclage van zeldzame aardmetalen uit vrees voor tekorten

Yttrium, neodymium, lanthanium... Bij velen zullen de namen van deze zeldzame elementen niet bekend in de oren klinken. Maar dat wil niet zeggen dat ze niet belangrijk zijn, zeker in de strijd tegen de opwarming van de aarde. De aardmetalen worden gebruikt bij onder meer de productie van elektrische wagens, zonnepanelen en koolstofarme verwarming, en verwacht wordt dat we dus ook steeds grotere hoeveelheden ervan zullen nodig hebben. Dat is moeilijk te rijmen met het feit dat veel van dat materiaal momenteel na gebruik wordt weggegooid, omdat recyclage lastig en niet verplicht is. Experts uit de industrie vrezen daarom voor grote tekorten in de (nabije) toekomst.

In een rapport van Cewaste, een tweejarig project gefinancierd door de Europese Unie, roepen experts dan ook op tot strengere regels voor recyclage, zeker voor de belangrijkste grondstoffen die gebruikt worden in printplaten, elektrische voertuigen en fluorescerende lampen. “De levering van deze cruciale materialen is niet verzekerd. Sommige komen bijvoorbeeld uit landen waar politieke instabiliteit heerst. Dit moet worden gereguleerd”, zegt Pascal Leroy, directeur-generaal van WEEE Forum, een organisatie die meewerkte aan het rapport.

Metalen met minder waarde zoals koper, ijzer en platina worden momenteel wel al volop gerecycleerd. Maar zeldzame aardmetalen worden vaak weggegooid, omdat de gebruikte hoeveelheden vaak zo klein zijn dat het duur is om ze te herwinnen. Binnen de EU zijn de doelstellingen op het vlak van recyclage ook gebaseerd op volume, waardoor de stimulans om ook de zeldzame metalen te recycleren - ondanks hun grote waarde - eerder klein is. Kort gezegd: het sop lijkt de kool niet waard.

Maar de onzekerheden over het toekomstige aanbod van die zeldzame metalen gecombineerd met de snel groeiende vraag - die alleen maar zal toenemen - zouden weleens kunnen leiden tot serieuze tekorten. Wat dan weer zou leiden tot hogere prijzen, die een stevige rem zouden betekenen bij de overstap naar een groene, koolstofarme economie, concluderen de auteurs van de studie.

Het Internationaal Energieagentschap (IEA) heeft onlangs berekend dat als de wereld tegen 2050 de uitstoot van broeikasgassen wil stoppen, de vraag naar zeldzame mineralen in 2040 gemiddeld zes keer zo hoog zal liggen als nu. En er zijn uitschieters: de vraag naar lithium alleen al zal volgens schatting wel veertig keer zo hoog zijn in 2040, omdat het cruciaal is bij de productie in batterijen.

“De gegevens laten een dreigende mismatch zien tussen de versterkte klimaatambities van de wereld en de beperkte beschikbaarheid van mineralen die essentieel zijn om die ambities te realiseren”, zegt Fatih Birol, uitvoerend directeur van het IEA. “Als dat probleem niet wordt aangepakt, kan het de wereldwijde vooruitgang in de richting van een schone energietoekomst langzamer en duurder maken. Wat de internationale inspanningen om de klimaatverandering aan te pakken serieus zal belemmeren.”