Vrijheid, met de V van ventilatie: hoe luchtkwaliteit de komende maanden een cruciale rol zal spelen
Experten in luchtkwaliteit hameren er al veel langer op: ventilatie is in deze coronacrisis de sleutel tot heel wat versoepelingen. In de coulissen werd daarom hard gewerkt aan een ventilatieplan. De eerste maatregelen daaruit steken nu voor het eerst hun kop boven water: voor sommige sectoren hangen versoepelingen samen met concrete ventilatienormen. Wat houden die regels in? En zijn ze haalbaar?
1. Meer ventilatie, hoezo?
Het is al lang geen geheim meer dat het coronavirus zich verspreidt via grote en kleinere druppeltjes (de fameuze "aerosolen") die vrijkomen als we ademen, spreken, zingen, hoesten, niezen. Die druppels kunnen uren blijven hangen in slecht verluchte binnenruimtes, stapelen zich op en verspreiden zich door de ruimte. Daardoor kan iemand die besmet is met het coronavirus makkelijk een heleboel andere mensen infecteren.
Nochtans, zo benadrukken kenners al veel langer dan vandaag, bestaan er heel wat geavanceerde ventilatie- en luchtreinigingssytemen die de slechte lucht in een ruimte heel efficiënt afvoeren en verversen. Dat zou het dus veiliger kunnen maken om bijvoorbeeld ergens binnen op restaurant of café te gaan.
"Het komt erop aan om de concentratie van die partikels zo laag mogelijk te houden, omdat het risico op besmetting nagenoeg evenredig is met de hoogte van die concentratie", zei Peter Wouters van de taskforce ventilatie vorige vrijdag nog op de persconferentie van Sciensano.
Herbekijk die toelichting van Peter Wouters hieronder. Het rapport met de aanbevelingen van de taskforce vindt u hier:
2. En hebben onze beleidsmakers die boodschap gehoord?
Intussen wel. In België heeft de Hoge Gezondheidsraad in februari een advies gegeven waarin het belang van ventilatie sterk wordt benadrukt. Ook de Wereldgezondheidsorganisatie heeft in maart een rapport gepubliceerd met veel scherpere aanbevelingen rond ventilatie dan ze voordien had.
De taskforce ventilatie van het coronacommissariaat van Pedro Facon en het kabinet van minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) timmeren daarom al een paar maanden aan duidelijke ventilatieregels voor verschillende sectoren. Nu het Overlegcomité gisteren het tijdspad van een groot aantal versoepelingen van het "Zomerplan" heeft goedgekeurd, worden die eerste ventilatiemaatregelen concreet.
3. Welke sectoren zullen eerst aan ventilatieregels moeten voldoen?
Vanaf 9 juni zullen bij de heropening in de eerste plaats de horeca, de fitnesscentra en de feestzalen ventilatieregels opgelegd krijgen, laat coronacommissaris Facon weten.
4. Wat houden die regels in?
In de lucht in binnenruimtes zullen maximaal 900 CO₂-deeltjes per miljoen (ppm) aanwezig mogen zijn. Fitnesscentra, feestzalen, restaurants en cafés zullen die norm van luchtkwaliteit vanaf 9 juni moeten halen. De luchtkwaliteit moet ook voor iedereen zichtbaar worden gemaakt via een CO₂-meter.
Ligt het aantal CO₂-deeltjes hoger (tussen 900 en 1200 ppm), dan moet er een plan komen om die luchtkwaliteit te verbeteren. Een CO₂-concentratie boven de 1200 ppm wordt beschouwd als onaanvaardbaar.
Ter illustratie: onderzoeker Bram Vandeninden mat tussen februari de CO₂-concentratie in onder meer treinen en supermarkten met wisselende drukte. De gedetailleerde resultaten kan je in onderstaand Twitter-draadje herbekijken:
5. Een CO₂-concentratie van 900 ppm, is dat dan coronaveilig?
Ter vergelijking: in de buitenlucht is de concentratie CO₂ zo'n 400 ppm. De norm van 900 ppm wordt algemeen genoemd als "aanvaardbaar" voor binnenlucht.
Epidemiologisch gezien is er eigenlijk géén veilige drempel voor binnenlucht als het over corona gaat
"Toch is er epidemiologisch gezien eigenlijk géén veilige drempel voor binnenlucht als het over corona gaat", weet Jelle Laverge, professor bouwfysica aan de UGent, die meewerkte aan het rapport van de taskforce ventilatie. "Die 900 ppm wordt beschouwd als een norm waarmee je de epidemie controleerbaar houdt en waarmee je het reproductiegetal (lees: hoeveel mensen infecteert een besmet persoon?) onder de 1 houdt."
(Lees verder onder de foto)
6. Is dat een haalbare norm?
Wie ramen en deuren gesloten houdt, zal in elk geval een goed ventilatiesysteem moeten hebben om de luchtkwaliteit op die vastgelegde norm te houden. "Maar voor elke sector moeten we nu wel nog bekijken welk ventilatiedebiet het systeem moet hebben om aan de norm te geraken", legt professor Laverge uit. "Want sportende mensen in een fitnesscentrum ademen natuurlijk veel meer lucht in en uit dan een rustig zittende persoon. Hoe hoger je niveau van activiteit, hoe hoger het debiet van je ventilatiesysteem moet zijn."
Daarom woedt momenteel ook een discussie over de inzet van luchtreinigers, die de lucht in een ruimte proberen te filteren of aerosolen en viruspartikels zoveel mogelijk proberen te desactiveren. "De vraag is: in hoeverre kunnen die luchtzuiveraars de ventilatiesystemen vervangen en/of aanvullen?", aldus nog Laverge. "Het probleem daarbij is dat de kwaliteit van ventilatie makkelijk te visualiseren is met zo'n CO₂-meter, terwijl dat moeilijker is met een luchtzuiveringssysteem."
Jan Van Bouwel, deskundige in arbeidshygiëne bij IDEWE, de dienst voor preventie op het werk, denkt dat wie met een luchtreiniger werkt ook best altijd basisventilatie in huis heeft. "In dat geval zou je bijvoorbeeld kunnen zeggen dat de CO₂-concentratie mag oplopen tot 1.200 ppm. Maar dat moet ook nagekeken zijn en moet bewezen zijn dat het werkt. In dat geval is het van belang welk type luchtreiniger je koopt en hoeveel luchtwisselingen dat aankan."
Zien fitnesscentra de nieuwe regels zitten?
Eric Vandenabeele, de woordvoerder van sectorfederatie Fitness.be, zegt dat de ventilatienormen de fitnesscentra niet afschrikken: "Het afgelopen jaar is gebleken dat fitnesscentra niet meteen plaatsen zijn waar veel besmettingen gebeuren. Dat komt omdat wij de veiligheidsvoorschriften in verband met corona strikt naleven. De meeste fitnesscentra beschikken ook al over goede ventilatiesystemen. We zijn nu aan het bekijken waar we nog moeten bijsturen. We zijn in ieder geval blij dat we binnenkort mogen heropenen, want het afgelopen jaar heeft de helft van onze centra overwogen om te stoppen."
7. Wat als een café of fitnesszaal de CO₂-norm niet haalt?
"Het risico op besmetting is groter als de dosis besmettelijke deeltjes in de lucht hoger is", legt professor Laverge uit. "De CO₂-concentratie geeft daarvan een indicatie. Natuurlijk speelt ook mee hoelang je in die omgeving aanwezig bent."
"Dus als de CO₂-meter plots een waarde aangeeft boven de 900 ppm, moet een zaak bijkomende inspanningen leveren. Kan je bijvoorbeeld extra ramen of deuren openen? Of kan je de bezetting verlagen?" Van Bouwel raadt in dat geval aan om "openingen tegenover elkaar" te creëren, om zoveel mogelijk tocht door de ruimte te jagen.
"Er zal wel degelijk op worden gecontroleerd", klinkt het bij het coronacommissariaat van Pedro Facon. Aanvankelijk zal de CO₂-norm op een zachte manier worden gehandhaafd, via sensibilisering en begeleiding, maar in een latere fase zullen ook hardere controles mogelijk worden.
Volgens onze informatie zouden de ventilatieregels ook een wettelijke basis krijgen via een ministerieel besluit.
8. Mogen we nu een rush op ventilatiesystemen verwachten?
Professor Laverge denkt dat dat wel zal meevallen. Hij vreest een beetje dat heel wat zaakvoerders er nu nog voor zullen opteren om ramen en deuren open te zetten. "Dat is nu natuurlijk makkelijk, gezien het seizoen. Mijn grote vrees is dat daardoor de waakzaamheid wat verdwijnt en we in de herfst opnieuw met dezelfde problemen van ondermaatse ventilatie te kampen zullen hebben."
Van Bouwel merkt wel dat de vraag naar CO₂-meters nu al "enorm" is, zo zegt hij in "De wereld vandaag" op Radio 1. "Er is enorm veel vraag naar CO₂-meters. Dat is al een tijdje aan de gang. Wij hebben als organisatie ook CO₂-meters proberen aan te kopen en er waren lange wachttijden."
Bekijk hier de reportage van "Het journaal" over het belang van ventilatie:
