Hoe de coronapas tot segregatie kan leiden, en hoe we dat voorkomen

Een tijdje geleden ging een foto viraal van een ligstoel op een strand in Tel Aviv. ‘Gereserveerd voor gevaccineerden’ stond erop. De commentaren laten zich voorspellen: een nieuwe vorm van segregatie, klonk het. Alleen bleek de foto een hoax te zijn. Op het bijgesneden beeld was niet duidelijk te zien dat de XL-stoelen eigenlijk reuzegrote reclamepanelen waren, deel van een overheidscampagne om vaccinatie te stimuleren. Maar de toon was gezet: vaccinatieprivileges waren lange tijd het nieuwe taboe.

In ons land begon het idee van een coronapas recent te rijpen op politiek vlak, zeker sinds minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) erover sprak als “een voorwaarde voor een toffe zomer”. Na het Overlegcomité van dinsdag werd ook duidelijk dat zo’n pas nodig zal zijn voor wie grote(re) evenementen, zoals festivals, wil bijwonen.

Het Belgisch Raadgevend Comité voor Bio-ethiek komt nu met enkele aanbevelingen. “Het gaat hier niet om privileges”, verduidelijkt filosoof en moraalwetenschapper Patrick Loobuyck, medeverslaggever van de commissie. “Het uitgangspunt van een coronapas is net om vrijheden terug te geven aan mensen die geen gezondheidsrisico meer vormen. Je kunt stellen dat het onethisch is om mensen die gevaccineerd zijn of immuniteit hebben nog rechten te ontzeggen.”

Kosteloos

Het eerste grote knelpunt is het feit dat nog niet iedereen de kans heeft gehad om gevaccineerd te worden. Van een ‘vaccinatiepaspoort’ kan daarom geen sprake zijn. De coronapas moet ruimer beschikbaar zijn, voor de hele bevolking, als bewijs van ofwel vaccinatie, ofwel een negatieve test, ofwel immuniteit door een eerdere besmetting.

“Wij spreken ons er niet over uit of de invoering van een coronapas wenselijk is of niet, dat laten we aan het beleid”, zegt Loobuyck. “Ons advies wil er vooral op toezien dat de pas niet leidt tot discriminatie, als ervoor gekozen wordt om de toegang tot bepaalde diensten of activiteiten voor te behouden aan wie zo’n pas kan voorleggen.” 

Daarom oordeelt het Comité dat de coronatests vlot en kosteloos ter beschikking moeten worden gesteld. “Anders ga je naar een situatie waar iemand die gevaccineerd is 100 euro betaalt voor een festivalticket, en iemand die nog geen uitnodiging voor een vaccin heeft gekregen in feite 150 euro betaalt. Dat is in strijd met het gelijkheidsbeginsel.” Daarbij is het relevant of de vaccinatiestatus een gevolg is van eigen keuze of niet, zegt Loobuyck. “Zodra iedereen de kans heeft gehad om een vaccin te krijgen, kan dit herbekeken worden.”

Sponsoren

Is het te verantwoorden dat de overheid tests zou sponsoren voor al wie in deze ‘toffe zomer’ naar de zon wil vliegen of feesten op een festival? Ja, zegt Loobuyck. “Je moet de pas ook zien als een vorm van solidariteit. Dit is een manier om samen voor elkaar te zorgen. Als er evenementen plaatsvinden, laten we er dan collectief voor zorgen dat dat zo veilig mogelijk gebeurt. Dat is een maatschappelijke kost die we samen dragen, omdat het de hele volksgezondheid ten goede komt. Net zoals de vaccinatie, die overigens ook gratis is.”

Het Comité benadrukt ook dat de coronapas een tijdelijke maatregel moet zijn, voor deze overgangsperiode. Bovendien moet de coronatest prioritair voor reizen en grote evenementen worden gebruikt. “Je kunt bespreken of je dit wil uitbreiden naar bijvoorbeeld de bioscoop of de opera”, zegt Loobuyck. “Maar het lijkt ons niet wenselijk om een coronapas voor horecabezoek te gebruiken, en al zeker niet voor toegang tot onderwijs of ziekenhuizen.”

De adviezen van het Raadgevend Comité voor Bio-Ethiek zijn niet bindend. Ze gelden als een aanbeveling voor beleidsmakers. 

Premier Alexander De Croo (Open Vld) benadrukte eerder deze week ook het tijdelijke karakter van het ‘Covid Safe Ticket’, zoals de coronapas voorlopig wordt genoemd. Hij had het bij de VRT over een periode van eind augustus tot eind september, “een tijdelijke maatregel om grote evenementen te laten plaatsvinden, op een moment dat haast iedereen een kans heeft gehad om zich te laten vaccineren”.

Hij reageerde daarmee op de uitspraken van Pukkelpop-organisator Chokri Mahassine, die had aangekondigd dat zijn festival dit jaar tussen 19 en 22 augustus zal doorgaan met 60.000 bezoekers, zonder maatregelen als social distancing of mondmaskers. Volgens De Croo moet het Covid Safe Ticket dat inderdaad mogelijk maken. “Maar het is niet de bedoeling dat we later in onze maatschappij allemaal met pasjes moeten rondlopen.”

Intussen wordt er op Europees niveau gewerkt aan een ‘digitaal groen certificaat’, dat vanaf deze zomer het reizen in de landen van de EU makkelijker moet maken. Het certificaat zou bestaan uit een QR-code, op onze telefoon of op papier, waarmee je kunt bewijzen ingeënt, negatief op corona getest of van corona genezen verklaard te zijn. Dankzij het certificaat zouden EU-burgers worden vrijgesteld van reisbeperkingen zoals quarantaine. De Europese Commissie bekijkt met de Wereldgezondheidsorganisatie of het Europese digitale groene certificaat ook elders in de wereld kan worden erkend.