Unesco is natuurlijk het bekendst van het door haar erkende werelderfgoed, maar voor het immaterieel erfgoed – heel simpel gezegd: typerende volkscultuur – hanteert de organisatie de Representatieve Lijst van het Immaterieel Cultureel Erfgoed van de Mensheid of het Register van Goede Borgingspraktijken. Vlaanderen heeft tot nu toe twee praktijken kunnen laten opnemen: de beiaardcultuur en volkssporten en -spelen.

Mogelijk komt daar volgend jaar de gezinsverpleging en de Sint-Dimpnaverering in Geel bij, want dan is Vlaanderen weer aan de beurt om voor ons land een kandidatuur voor te dragen. De stad Geel en het Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum (OPZ) proberen al sinds 2011 de Vlaamse overheid zover te krijgen om die typisch Geelse praktijken voor een Unesco-erkenning voor te dragen. Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA), tevens bevoegd voor Cultuur, maakte zaterdag bekend dat dit in maart volgend jaar ook effectief gebeurt. Het blijft vervolgens wel wachten tot december 2023 vooraleer bekend raakt of de gezinsverpleging en Sint-Dimpnaverering in het register zijn opgenomen.

Zorg voor psychisch kwetsbare mensen

De gezinsverpleging mag dan onlosmakelijk met het OPZ verbonden zijn, de traditie waarbij Geelse gezinnen wildvreemde personen met psychische problemen in hun midden opnemen, gaat al vele eeuwen verder terug dan de 162 jaar dat ‘de kolonie’ in Geel bestaat. In 2017 won dit gebruik ook al de Ultima of Vlaamse Cultuurprijs voor immaterieel cultureel erfgoed. “De zorg voor psychisch kwetsbare personen in gezinsverband ontstond in de dertiende eeuw”, zegt minister Jambon. “Het zorgmodel is een grote meerwaarde voor de diversiteit van het immaterieel cultureel erfgoed. De Unesco-voordracht is een uitgelezen kans om deze praktijk internationaal uit te dragen.”

Dat de voordracht op 15 mei bekendgemaakt wordt, is toeval, maar geladen met symboliek. Het is de naamdag van de Heilige Dimpna, die mee aan de basis lag van de zorg voor mensen met psychische problemen in Geel en een hele verering op gang bracht. Geel mag met haar gezinsverpleging dan een wereldvoorbeeld zijn, deze warme zorgformule kwijnt stilaan weg: er vallen meer pleeggezinnen af dan er bijkomen. De stad Geel, het OPZ Geel, de gezinsverplegingsraad en verschillende organisaties werken daarom al jaren samen om de Sint-Dimpnalegende, de Geelse zorgcultuur en de gezinsverplegingspraktijk te koesteren en door te geven. Dat gebeurt onder meer tijdens de vijfjaarlijkse Dimpnadagen – volgende editie in mei 2022 –, via het Gasthuismuseum en het bezoekerscentrum op de OPZ-site.

“De voordracht nu is niet alleen een erkenning voor de pleeggezinnen en iedereen die zich inzet voor de gezinsverpleging, via het Unesco-netwerk hopen wij vooral andere gemeenschappen te inspireren en door uitwisseling ook zelf te groeien,” zegt directeur Pieter Jans van het OPZ Geel.