Waarom is Nederland beter bestand tegen droogte dan Vlaanderen?

De belangrijkste verklaring is te vinden in de geologie. Grote stukken van Nederland liggen laag (een derde ligt zelfs onder het huidige zeeniveau). Dat maakt dat er veel zandlagen zijn, waar water makkelijk kan doordringen. “Op veel plaatsen in Nederland is de ondergrond zo opgebouwd dat water er makkelijk kan insijpelen”, legt grondwaterexperte Marijke Huysmans van de Vrije Universiteit Brussel (VUB) uit. “Het water wordt er vastgehouden en kan ook makkelijk opgepompt worden. Bij ons in Vlaanderen is de situatie anders. In sommige regio’s zit er veel grondwater in de bodem, in andere weinig. Dat zijn dan regio’s met bijvoorbeeld kleilagen waar water moeilijk doorheen geraakt en dus niet in de bodem kan dringen. ”     

Bekijk hier een reportage uit "Het journaal" van 16 mei 2021 over het grondwaterpeil in ons land (en lees voort onder de video):

Nederland heeft ook grote rivieren die zoet water aanvoeren. Vooral de Rijn is voor Nederland belangrijk, weet waterbouwkundige Patrick Willems van de KU Leuven. “In het voorjaar voert de Rijn veel smeltwater aan uit de Alpen dat de Nederlanders voor een deel stockeren in het IJsselmeer. Voor hen is dat een  groot zoetwaterreservoir dat wij in Vlaanderen niet hebben.”

Tekst gaat voort onder de foto.

Omdat wij in Vlaanderen minder rivieren hebben, zijn wij voor ons water meer afhankelijk van neerslag. Maar in plaats van het vast te houden, laten we het weglopen, aldus Willems. “Vlaanderen is een dichtbevolkt gebied met veel lintbebouwing”, zegt hij. "Overal gieten we beton waardoor het water niet in de bodem dringt maar in de riolen terechtkomt. Die zijn zo aangelegd dat ze het water zo snel als mogelijk afvoeren. Op die manier gaat veel regenwater verloren. In Nederland speelt dat probleem minder omdat Nederland minder verhard is. 16 procent van onze oppervlakte is momenteel verhard of bebouwd. Het Europees gemiddelde is maar half zo groot..” 

Daar komt nog bij dat we in Vlaanderen in het verleden veel gronden hebben drooggelegd om aan landbouw te kunnen doen en extra bebouwing mogelijk te maken. “In die tijd was dat geen probleem omdat er toen nog voldoende neerslag viel”, zegt Willems. “Maar door de klimaatverandering zijn de zomers droger geworden waardoor we nu wel in de problemen komen. Die landbouwgronden zijn zo aangelegd dat het water snel afvloeit naar beken en kanalen. Op die manier heeft het geen tijd om in de bodem te dringen.”   

Dat de (grond)waterreserves in Vlaanderen kleiner zijn dan in Nederland, betekent niet dat Nederland geen last zou hebben van droogte. “In het zuidoosten van Nederland is de situatie vergelijkbaar met Vlaanderen”, zegt Huysmans. “Ook daar zijn er problemen met grondwaterreserves. Die bedreigen onder meer het natuurgebied de Veluwe en de vele landbouwgronden die er zijn.” 

"Bovendien heeft Nederland nog een ander probleem met zijn waterreserves", gaat Huysmans voort. "Langs de kust dreigen die door insijpelend zeewater te verzilten. Bij ons is dat probleem minder groot."

Tekst gaat voort onder de foto.

Bij de aanpak van de problemen doet Vlaanderen het trouwens niet slechter dan Nederland, geloven Huysmans en Willems. “Bij ons is het oppompen van grondwater beter gereguleerd”, haalt Huysmans als voorbeeld aan. “In Nederland kan je nog grote hoeveelheden oppompen zonder vergunning, wat in Vlaanderen niet meer kan.”

Willems verwijst graag naar de zogenoemde Blue Deal, een ambitieus plan waarmee de Vlaamse regering de droogte op meerdere fronten wil bekampen. “Vlaanderen is kwetsbaar en heeft daarom een doortastend beleid nodig”, zo legt hij uit. “Maar Nederland is niet immuun voor de gevolgen van de klimaatopwarming. Droge zomers zullen ook daar gevolgen hebben, onder meer op het debiet van de rivieren. We zijn dus maar beter allemaal voorbereid.”