Achter de schermen bij het Songfestival: ‘Als we het onder déze omstandigheden flikken, is het historisch’

Het is 11 april als de opbouw van het Eurovisiesongfestival in de Rotterdamse Ahoy-arena van start gaat. De media zijn opgetrommeld om vast te leggen hoe de eerste zilveren flightcases uit de vrachtwagens rollen. In totaal zal voor ruim 200.000 kilo aan lichtapparatuur in het plafond verdwijnen. Dat is in Rotterdam Ahoy, op het gebied van grote evenementen wel wat gewend, nog nooit gebeurd. “Het is gaaf om dit na bijna twee jaar aan voorbereidingen eindelijk te zien”, zegt hoofdproducent Sietse Bakker bij de bar van Ahoy.

De verwachting is op dat moment dat tienduizenden mensen het feest live mee zullen maken. Het Songfestival is immers aangemerkt als fieldlab-experiment, een testevent, waardoor negen shows elk bezocht zullen worden door 3.500 fans.

Maar als Bakker ’s avonds in de auto stapt om naar zijn huis in het Noord-Hollandse dorp Landsmeer te rijden, wordt hij geconfronteerd met die ándere werkelijkheid: tegenover Ahoy ligt het Ikazia Ziekenhuis, waar de intensive care vol ligt met coronapatiënten.

“Als ik daar langsrijd, besef ik sterk dat mensen zullen zeggen: moet je dit nu wel doen?”, zegt Bakker. “Aan de andere kant zijn er mensen die de narigheid even willen vergeten, op zoek zijn naar vertier. Tussen die twee denkbeelden zullen we de komende weken voorzichtig moeten schipperen.”

Hoe organiseer je een Songfestival tijdens een pandemie? Het is een vraag waarmee Bakker al worstelt sinds corona in februari 2020 in Europa arriveerde. Dat jaar ging het feest niet door, voor het eerst in het 64-jarige bestaan ervan. Kort na dat besluit liet Rotterdam weten in 2021 opnieuw gaststad te willen zijn en mocht Bakker zich opmaken voor een monsterklus. Het organiseren van ’s werelds grootste muziekevenement is sowieso al een opgave, laat staan als dat moet gebeuren met de knellende beperkingen van corona.

Hoewel Bakker pas 36 is, is hij een Songfestival-veteraan. Vanaf 2006 was hij betrokken bij het feest, eerst als manager online, daarna als hoofd communicatie en vervolgens als event supervisor, waarbij hij verantwoordelijk was voor het evenement rondom de tv-uitzendingen. Nu is hij eindverantwoordelijke.

We volgden Bakker tijdens de voorbereidingen en zagen hem grappen met de minister van Volksgezondheid en een rondleiding geven aan koning Willem-Alexander, terwijl hij zich op de achtergrond druk maakte om tegenvallende vaccinleveringen van AstraZeneca, oplopende ic-cijfers, reisbeperkingen in Australië en nieuwe coronavarianten uit Zuid-Afrika en Brazilië.

Zomer 2020

Sietse Bakker schaakt in de zomer van 2020 op twee borden tegelijk. Hij is bezig met de afhandelingen van het afgelaste festival én bereidt zich voor op de editie van het jaar daarop. De verwachting is dat het Songfestival dan als vanouds kan plaatsvinden. Corona is immers op zijn retour: op 22 juni meldt het RIVM, het Nederlandse Sciensano, geen enkel coronadode.

Toch schetst Bakker met zijn team meerdere scenario’s. Deskundigen wijzen er namelijk op dat het virus in het najaar kan oplaaien. Dus bestaat de kans dat toeschouwers anderhalve meter afstand zullen moeten houden.

Voor de zekerheid stelt Bakker ook twee scenario’s op voor het geval van een lockdown – iets waar niemand op dat moment rekening mee houdt. In het eerste lockdownscenario treden de artiesten op in een Ahoy zonder publiek. In het tweede doen ze vanuit eigen land mee met een videoverbinding.

Herfst 2020

De rampscenario’s blijken niet voor niets opgesteld: de tweede golf komt in oktober, waarna de gevreesde lockdown volgt in december. Een festival zonder publiek is ineens een realistisch vooruitzicht. Tegelijkertijd bieden de veelbelovende ontwikkelingen rond vaccins Bakker enige hoop.

Het kantoor op het Mediapark in Hilversum loopt leeg: van de 120 medewerkers blijven er 20 over. Deels digitaal werkt Bakker met zijn team de scenario’s uit. Elk vereist een totaal andere aanpak: als artiesten achter het podium afstand moeten houden, is het noodzakelijk dat het podium drie meter naar voren opschuift. Dat beïnvloedt het licht- en cameraontwerp en beperkt het aantal kaartjes dat verkocht kan worden.

Bakker zoekt contact met organisaties als de UEFA (voetbal), ATP (tennis) en FIA (Formule 1). Maar hun protocollen een-op-een overnemen kan hij niet: sporters warmen hun stem bijvoorbeeld niet op in de kleedkamer – een enorme bron van aerosolen. Oplossing: het dak van de kleedkamers in Ahoy gaat eraf.

3 februari 2021

“We zitten nog steeds in de ellende”, zegt Bakker telefonisch. Twee weken daarvoor is de avondklok ingevoerd. Het meest optimistische scenario van de vier, waarbij er ‘gewoon’ 8.900 fans in Ahoy zouden feesten, verdwijnt in de prullenbak. 

Het ‘anderhalvemetersongfestival’ is nu het hoogst haalbare. Bakker: “Ik zie dat wel gebeuren. Als de vaccinatie op stoom raakt en de effecten daarvan net als in Israël zichtbaar worden, als de seizoensinvloed merkbaar wordt, als testen onderdeel wordt van het dagelijks leven, als de medicatie beter werkt.”

Maar de grillige coronaontwikkelingen – AstraZeneca levert veel minder vaccins aan de EU dan beloofd, de Zuid-Afrikaanse en Braziliaanse variant zijn in opmars – maken het werk van Bakker niet eenvoudiger. “Normaal is het organiseren van een evenement als een rechte lijn waarbij je obstakels moet vermijden. Nu is het een stap vooruit, drie opzij, in de lucht springen en dan snel bukken.”

Niet alleen het bezoekersaantal wordt drastisch gereduceerd. Dat geldt ook voor het aantal side-events en geaccrediteerde journalisten – thuisblijvers kunnen terecht bij het Online Eurovision Village. Baalt Bakker weleens dat ze het Songfestival niet nog een jaar hebben uitgesteld? “Natuurlijk hadden we het graag anders willen doen. Maar als we het onder deze omstandigheden flikken, heeft dat toch ook iets bijzonders, iets historisch.”

11 februari 2021

“Vorig jaar was het Songfestival een soort hype”, zegt Bakker, lopend van het Rotterdamse Bilderberg Parkhotel, de thuisbasis van het Songfestival, richting het Museumpark. Het is min 7, er ligt sneeuw. “Alles wat we deden, was nieuws. Nu merk je dat mensen toch ook andere dingen aan hun hoofd hebben.”

Aangekomen bij het Museumpark is hij blij verrast: tientallen media zijn op komen dagen om het moment vast te leggen waarop de Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb samen met presentatoren Edsilia Rombley, Nikkie de Jager, Jan Smit en Chantal Janzen een enorme aftelklok onthult: het is nog honderd dagen tot de finale.

Bakker staat te bibberen van de kou. “Waarom heb je dan ook die schoenen aan?”, zegt een aanwezige, wijzend naar zijn bruine suède exemplaren. Bakker zegt dat hij vanavond zou aanschuiven in een behaaglijk warme tv-studio, maar op het laatste moment hoorde hij dat het programma de voorkeur gaf aan een videogesprek met Janzen en De Jager.

Eerder die week heeft Bakker goed nieuws gekregen van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Eventuele reisbeperkingen in mei zullen niet gelden voor de artiesten, journalisten en influencers die naar het Songfestival willen komen. “En voor nu geldt dat alle 41 landen nog in de kruiwagen zitten. Dat hopen we zo te houden.”

20 maart 2021

“Je merkt dat het sentiment pessimistischer wordt”, zegt Bakker. Oorzaak zijn de coronacijfers, waar hij dagelijks om 15.20 uur stipt naar kijkt: waar het RIVM op 11 februari nog 3.400 besmettingen registreerde, zijn dat er op 21 maart bijna dubbel zo veel. De kans dat er over twee maanden weer een evenement mag plaatsvinden, is klein – laat staan met duizenden mensen.

Ja, vandaag staat Bakker, als lid van de Alliantie van Evenementenbouwers, op een testevent in Biddinghuizen. Daar dansen 1.500 mensen, ze mogen elkaar zelfs aanraken. Maar, zo denkt Bakker zonder aanwijsbare reden, fieldlabs zijn alleen mogelijk bij evenementen die daar speciaal voor zijn georganiseerd en dus niet voor bestaande gelegenheden als het Songfestival. Als hij, met dancemuziek op de achtergrond, fieldlab-hoofdonderzoeker Andreas Voss spreekt, blijkt dat tóch tot de mogelijkheden te behoren. Bakker ziet ‘een muizengaatje’.

23 maart 2021

Of het Songfestival een fieldlab wordt, hangt af van de ministers van Cultuur en Volksgezondheid. Dus belt Bakker ambtenaren van die ministeries om te polsen hoe zij tegenover een fieldlab-Songfestival staan – contact zoeken met de ministers zelf vindt hij, gezien hun drukke agenda’s, ‘gênant’. Op zijn plannen – hoe vaak worden mensen getest, hoeveel mensen zouden er kunnen komen – wordt welwillend gereageerd. 

“Sommige mensen denken dat de overheid tegenover de rest van Nederland staat”, zegt Bakker. “Maar ze proberen gewoon te helpen.” Hij heeft er vertrouwen in. “Later deze week zitten er vijfduizend mensen bij de wedstrijd Nederland-Letland. Dan kan dat ook bij een tv-show waarbij 180 miljoen mensen naar Nederland kijken, denk ik.”

In dat geval ziet de wereld er ineens een stuk mooier uit. In het huidige, meest optimistische scenario houdt iedereen anderhalve meter afstand. Maar met een testevent kan die regel van de baan. Hossen zal er niet bij zijn – de vloer is inmiddels ingeruimd voor de green room – maar als alle stoeltjes bezet zijn, kunnen er toch nog 6.800 mensen in Ahoy. Dit had een maand geleden niemand gedacht.

Maar eerst moet de avondklok verdwijnen. Het Songfestival begint om 21 uur en het kabinet maakt voor fieldlabs geen uitzondering. 

Bakker bespreekt intussen wie binnen Ahoy een PCR-test moet krijgen (artiesten, visagisten) en wie een minder gevoelige antigeentest (een groot deel van de anderen). “Langzamerhand word ik een hobbyviroloog.” Ook werkt hij met zijn team aan de drie shows. “Normaal moet een land 40 seconden na het vorige beginnen. Maar als een artiest nu wil vliegen op een draak, duurt dat langer om voor te bereiden. Sta je dat dan toe?”

11 april 2021

Vandaag begint de opbouw. Journalisten in een fluorescerend geel hesje en met een witte helm op – beide met Songfestival-logo – luisteren naar Erwin Rintjema, head of production, die een paar indrukwekkende feitjes opsomt: ruim 200.000 kilo aan lichtmateriaal hangt straks in het plafond, er zijn 500 mensen aan het werk, op het podium komt een videowand van 52 bij 12 meter.

‘Lost in corona’, zingt Bakker voordat een interview begint, op de melodie van ‘Lost in Verona’, de inzending van Estland uit 2017. Als een cameraman zegt dat hij zijn lens scherpstelt, tuit Bakker zijn lippen en kijkt hij met geknepen ogen naar de camera. Aan de verzamelde Nederlandse media en het eigen YouTube-kanaal vertelt hij dat het prachtig is dat het Songfestival na bijna twee jaar voorbereiding vorm krijgt.

Bakker is goedgehumeurd. De kans dat het Songfestival een testevent wordt, is gestegen. Op 31 maart hoorde Bakker van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap dat het geselecteerd is voor het fieldabexperiment: bij iedere show – zes repetities, twee halve finales en de finale – zijn 3.500 mensen welkom in Ahoy.

Maar de avondklok is nog altijd van kracht. In verband met de kaartverkoop móét eind april duidelijk zijn dat dat tijdens het Songfestival niet meer het geval is. Dan moet het kabinet ook nog de definitieve goedkeuring geven.

Twee landen zijn intussen afgehaakt, maar met corona heeft dat niets te maken. Armenië heeft, na een oorlog met Azerbeidzjan eind 2020, andere dingen aan zijn hoofd. De inzending van Wit-Rusland steunde het regime van president Aleksandr Loekasjenko en botste daardoor met de regels van het Songfestival, die politieke inmenging verbieden.

Bakker hoort die avond slecht nieuws uit Den Haag. Het kabinet besluit dat de geplande versoepelingen van 22 april niet doorgaan: de avondklok eindigt op zijn vroegst op 29 april. Vanwege de ticketverkoop kan dat voor het Songfestival geen week later zijn. Het wordt kantje boord.

22 april 2021

Voor de deur van Ahoy stopt een donkerblauwe Audi met AA-nummerplaat. Koning Willem-Alexander stapt uit voor een verrassingsbezoek. Bakker wist er als een van de weinigen van en is erop gekleed: hij draagt een olijfgroen pak met sokken met Songfestival-print. In het productiekantoor nemen ze plaats aan een rechthoekige tafel, met daarop een doos Celebrations-chocolaatjes en kartonnen koffiebekertjes. Ook aanwezig zijn onder meer de Rotterdamse wethouder van Cultuur Said Kasmi en Ahoy-directeur Jolanda Jansen. 

De koning, die van de Rijksvoorlichtingsdienst niet mag worden geciteerd, wijst Bakker erop dat het Songfestival als slogan ‘Open Up’ heeft gekozen, maar intussen Wit-Rusland censureert vanwege een politieke boodschap. Waarom is dat? “Daar gaan wij niet over”, zegt Bakker. “Dat doet de EBU (de European Broadcasting Union, de koepel van Europese publieke omroepen, red.).”

Na het tafelgesprek leidt Bakker de koning rond door Ahoy, waar in elf dagen veel is gebeurd – er wordt 24 uur per dag gewerkt. In de techniekruimte vraagt de vorst hoeveel dat enorme ledscherm weegt. 1,2 ton, zegt head of production Erwin Rintjema. Die vraagt op zijn beurt of de grote lichten kunnen worden gedoofd, zodat de koning de honderden moving heads, bewegende lampen, door Ahoy kan zien schieten.

De koning blijft ruim twee uur in Ahoy, maar het schema is strak. Als hij tijdens een gesprek op het podium – een videovloer van ledtegels waarop het kleurrijke Songfestival-logo is afgebeeld – in gesprek is met drie collega's van Bakker, steekt een collega uit het team subtiel één vinger op naar Bakker. Die begrijpt dat hij binnen één minuut moet afronden, schuifelt als een volleerd diplomaat in het gezichtsveld van de koning en steekt aan het einde van diens zin zijn arm uit. Díé kant gaan we op, majesteit.

Met de avondklok lijkt het ternauwernood goed te komen. Twee dagen daarvoor heeft het kabinet, tegen het advies van het Outbreak Management Team, besloten dat die op 29 april eindigt. Nu is het wachten op het definitieve groene licht van het kabinet. 

Dezelfde dag heeft Australië gezegd niet te komen, vanwege de reisbeperkingen daar. Het land doet mee met de back-upvideo.

29 april 2021

Bakker zit in Ahoy met een klein groepje te eten, ze zijn aanbeland bij de cheesecake, als hij wordt gebeld door een ambtenaar van het ministerie van Cultuur. Het Songfestival is definitief geselecteerd als fieldlab, hoort Bakker. Hij deelt het nieuws met zijn tafelgenoten, die beginnen te applaudisseren. De ambtenaar maakt één voorbehoud: als er meer dan 900 coronapatiënten op intensive care liggen, gaat er alsnog een streep door het besluit. Op dat moment zijn het er 813.

8 mei 2021

De eerste delegaties komen aan in Rotterdam, de repetities zijn begonnen en alles loopt gesmeerd. “Iedere dag dat er delegaties arriveren en niemand positief test, voelt als een overwinning”, zegt Bakker.

10 mei 2021

Nadat ze elkaar op de parkeerplaats van het Ahoy een elleboog hebben gegeven, overhandigt Bakker aan Hugo de Jonge de accreditatie waarmee de minister van Volksgezondheid straks Ahoy in kan. De Jonge kijkt naar de tekst op zijn pas. “Huh, functie elders?”, grapt hij.

De Jonge is, samen met minister van Media Arie Slob en Tom Middendorp, voorzitter van Stichting Open Nederland, op werkbezoek in Ahoy. Ze zijn benieuwd naar het testbeleid. Bakker legt uit dat crew, journalisten en deelnemers zich iedere 48 uur moeten laten testen in een van de dertig hokjes in de teststraat. Doen ze dat niet, dan blokkeert hun pas.

Bakker leidt vervolgens rond door het complex. In de artiestenruimte staat een salon van hoofdsponsor Moroccanoil, maker van schoonheidsproducten. “Voor als u nog een kleurtje nodig heeft”, zegt Bakker tegen De Jonge, bekend om zijn zonnebankbezoek.

“Wat vind je het allerspannendst?”, vraagt Slob aan Bakker, als ze op de tribune staan te wachten op een repetitie van Servië. Bakker legt uit dat de artiesten in een bubbel zitten en niet op elkaars hotelkamer mogen komen. “Maar ik kan dat moeilijk controleren.”

Als Hurricane, de Servische afvaardiging die uit drie vrouwen in zilveren glitterjurken bestaat, klaar is met hun lied ‘Loco Loco’, applaudisseren de vier heren. “We moeten er toch ook een beetje van genieten,” zegt Bakker, “dat er weer wat leuks aankomt.”

De finale van het Eurovisie Songfestival vindt plaats op zaterdag 22 mei.