Hoe kon korporaal Jurgen Conings, die in het vizier zat van de veiligheidsdiensten, toch aan wapens geraken?

Het antwoord op deze vraag blijft voorlopig onduidelijk. Korporaal Jurgen Conings is nog altijd spoorloos. De klopjacht in Limburg gaat vandaag onverminderd verder. 

Wat wel duidelijk is, is dat de veiligheidsdiensten en het leger straks iets uit te leggen hebben over de controle op radicaliserende militairen en het toezicht op wapens. Een bron uit de inlichtingenwereld: “Hoe is het in godsnaam mogelijk dat die man nog aan wapens kon komen? Dat is de vraag.” 

Premier Alexander De Croo (Open Vld) eist tegen donderdag een verklaring van de legerleiding en de veiligheidsdiensten. Hij wil ook “een voorstel om dit in de toekomst te vermijden”.

Minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) bevestigde dinsdag dat Conings al langer in het vizier liep van de veiligheidsdiensten. Zijn naam stond meer bepaald op de zogenaamde OCAD-lijst. Dat is een databank bijgehouden door het anti-terreurorgaan OCAD, waarin sinds begin 2013 enerzijds ‘haatpropagandisten’ en anderzijds ‘potentieel gewelddadige extremisten’ worden opgelijst. De grote meerderheid is jihadist, maar sinds 2018 zijn ook de namen van een vijftigtal rechts-extremisten en een vijftiental links-extremisten toegevoegd.

Volgens informatie van De Morgen werd Conings vorige zomer op de OCAD-lijst geplaatst als potentieel gewelddadige extremist (PGE), nadat de Staatsveiligheid hem had opgemerkt omwille van zijn rechts-extremistische sympathieën. Wie als PGE te boek staat, is volgens het OCAD “een persoon met extremistische opvattingen die een intentie heeft om geweld te gebruiken, maar nog geen concrete stappen daartoe heeft ondernomen”. 

Korporaal Conings zou vervolgens ook op de radar van de militaire inlichtingendienst ADIV zijn verschenen. De nieuwe topman, Philippe Boucké, vertelde in februari dat ADIV een dertigtal militairen van nabij opvolgt wegens sympathieën of duidelijke banden met extreemrechtse groeperingen. “We monitoren het echt nauwgezet, met meerdere middelen, overal in België”, benadrukte Boucké in een interview met Knack.

Uithaler

Volgens meerdere goedingelichte bronnen gaat die monitoring – in principe – als volgt. Eens een militair geseind wordt, licht ADIV de korpscommandant van diens eenheid in over een mogelijk probleem. Het is daarna aan de korpscommandant om een reeks bewarende maatregelen te nemen. Versta: ervoor te zorgen dat de bewuste militair niet meer op een plaats werkt waar hij veel kwaad kan doen, bijvoorbeeld een wapendepot. 

“Er wordt ook gevraagd aan de directe cheffen en collega’s om een oogje in het zeil te houden. Om te rapporteren als er iets opvalt. Veel meer kan je niet doen, aangezien de man nog geen echte misstappen heeft begaan en de wetten op de privacy een volledige doorlichting verhinderen”, reageert een bron.

Een voorbeeld van hoe sociale controle kan werken in het leger is de zaak-Boutens. Tomas Boutens is een extreemrechtse oud-militair die in 2014 tot vijf jaar cel veroordeeld werd voor het plannen van aanslag met zijn groepering Bloed, Bodem, Eer en Trouw (BBET). De bal ging destijds aan het rollen nadat Boutens cheffen op zijn kamer neonazi-prularia aantroffen.

Een militaire bron: “We weten momenteel nog te weinig over het dossier van Conings, maar het kan op verschillende punten zijn misgelopen. Heeft ADIV de lokale korpscommandant correct ingelicht over het probleem met Conings? Heeft deze lokale korpscommandant daarop kordaat gehandeld? En hebben zijn directe cheffen en collega’s dan echt niets opgemerkt?”

Het onderzoek van het federaal parket en het leger zal dit moeten uitwijzen. Minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS) maakt in een persbericht duidelijk dat ze zicht wil krijgen “op de procedures voor de screening van militairen die banden hebben met extreemrechts”. Ze benadrukt dat “elke vorm van extremisme ingaat tegen de waarden en normen van Defensie”.

De meest waarschijnlijke piste is dat Conings toegang kreeg tot een wapendepot door zijn werk binnen de cel ‘pre-deployment training’ in Leopoldsburg. Die cel bereidt militairen voor op buitenlandse opdrachten, onder meer via een reeks schietoefeningen. Volgens de krant De Standaard kon Conings onder het voorwendsel dat hij vandaag, woensdag, een schietoefening zou organiseren een heel arsenaal aan wapens meenemen uit de kazerne. Het zou gaan om minstens vier raketwerpers, een FN P90 machinepistool en het 5.7 pistool. 

Meerdere bronnen bevestigen alvast dat Conings als logistiek medewerker van de cel ‘pre-deployment training’ instond voor het uithalen van wapens en munitie voor oefeningen. Een hooggeplaatste bron: “Hem, iemand op de OCAD-lijst, die job geven, dat is onbegrijpelijk. Dan vraag je om problemen.” Op zijn vorige post, in de kazerne van Peutie, moest Conings vertrekken na een incident met racistische berichten op sociale media. 

Dat de omgang met wapens in het leger soms problematisch is, bewijst een recente zaak uit de kazerne van Marche-les-Dames, het opleidingscentrum van de paracommando’s. Een van de instructeurs daar werd in februari veroordeeld voor bedreiging en stalking. Hij belaagde twee ex-vriendinnen onder meer met legerwapens, die hij blijkbaar zomaar kon meenemen uit het wapendepot van de kazerne. In Marche-les-Dames werden nochtans al in 2016 vragen gesteld over een te losse omgang met wapens. Dat leerde intern mailverkeer dat door deze krant aan het licht werd gebracht. Er werd geen gevolg aan gegeven.

Duitsland

België is zeker niet het enige land dat geconfronteerd wordt met extreemrechtse militairen in de rangen. 

In maart leerde een onderzoek van het Duitse leger dat sinds 2017 goed vijftig soldaten van de elite-eenheid KSK vanwege rechts-extremistische activiteiten in het vizier waren gekomen van de MAD, de Duitse militaire inlichtingendienst. Van deze vijftig verdachte soldaten werden er vijf ontslagen en zestien overgeplaatst. Het rapport kwam er nadat in de zomer van 2020 was gebleken dat een ervaren KSK-militair gestolen munitie van de Bundeswehr en nazimemorabilia in zijn tuin bleek te bewaren en dat in de KSK-kazerne in Baden-Württemberg tienduizenden kogels en ook explosieven en granaten werden vermist.

Een militaire bron: “Het leger blijft een speciale microkosmos. Je zoekt een bepaald type. Niet iedereen ziet het zitten om uit een vliegtuig te springen boven de jungle, zoals een para. En dan kom je vaak in ‘moeilijkere milieus’ terecht, waar mensen na hun uren ook in motorclubs en erg rechtse kringen vertoeven. Maar het is heel lastig om daar dan precies te gaan inschatten: bij die militair is het niets en die militair is echt gevaarlijk.”

‘Defensie zit al op z’n tandvlees, dat maakt het moeilijk om mensen aan de kant te schuiven.’ Bekijk de Live Q&A met journalist Bruno Struys: