Europa bereikt akkoord over coronapaspoort: dit is er beslist

Het basisprincipe van het certificaat - dat officieel het Europees Digitaal Covidcertificaat (EU Digital Covid Certificate) zal heten - is dat de houder ervan vrij zal kunnen rondreizen in de Schengenzone. Het is beschikbaar via een digitale QR-code op je smartphone of via een document op papier. 

Het certificaat wordt gratis uitgegeven aan wie:
• gevaccineerd is tegen het coronavirus
• of beschikt over een negatieve PCR-test die niet ouder is dan 72 uur/of een sneltest niet ouder dan 24 uur
• of de voorbije zes maanden positief getest heeft op het coronavirus en zo natuurlijke immuniteit heeft opgebouwd.

In de praktijk krijg je dan drie verschillende certificaten waarmee Europeanen kunnen reizen binnen de Europese Unie. Dankzij een gemeenschappelijk EU-kader kunnen lidstaten de certificaten afgeven en worden ze ook in de andere EU-landen geaccepteerd. De lidstaten hebben zich ertoe geëngageerd het certificaat niet als een absolute voorwaarde te beschouwen om het land binnen te mogen. Het zal dan ook niet als een reisdocument worden beschouwd.

In principe kunnen de lidstaten nog bijkomende reisvoorwaarden opleggen zoals quarantaine, zelfisolatie of extra tests, maar dat is eigenlijk niet de bedoeling. “De lidstaten zullen elkaars certificaten aanvaarden en zullen de houders ervan geen bijkomende maatregelen opleggen, tenzij deze noodzakelijk en evenredig zijn om de volksgezondheid te beschermen”, zo formuleert het Europees Parlement het. Dat zou het geval kunnen zijn bij een hoge besmettingsgraad in het land waar de reiziger in kwestie van afkomstig is. Er moet dan wel rekening worden gehouden met de epidemiologische data van het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC).

Het certificaat zal bij vaccinatie vermelden hoeveel prikken iemand heeft gekregen. De lidstaten beslissen op eigen houtje of één vaccinprik (bij coronavaccins die werken met twee prikken) al dan niet voldoende is. 

A priori zullen alle certificaten aanvaard worden van personen die ingeënt zijn met een door het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA) erkend coronavaccin, maar lidstaten zullen zelf kunnen beslissen om ook andere vaccins te accepteren. Zo worden in Hongarije het Chinese Sinopharm en het Russische Sputnik V breed uitgerold, terwijl het EMA voorlopig enkel de vaccins van Pfizer/BioNTech, AstraZeneca, Moderna en Johnson & Johnson een markttoelating heeft gegeven.

Het Parlement drong bij de lidstaten aan op het gratis aanbieden van coronatests, maar dat zal niét het geval zijn. De Europese Commissie toont zich wel bereid om 100 miljoen euro uit te trekken om de tests betaalbaar en toegankelijk te houden, vooral voor wie regelmatig de grens over moet, bijvoorbeeld om te werken of naar school te gaan. Indien nodig kan er nog een tweede enveloppe van 100 miljoen worden vrijgemaakt.

In het Europees Parlement wordt opgelucht gereageerd op het akkoord. “Dit certificaat moet ten laatste op 1 juli in werking treden en zal onze zomer bepalen. We zullen in ieder geval de nachtmerrie van de zomer van 2020 niet herhalen”, zei de Spaanse sociaaldemocraat Juan Fernando Lopez Aguilar op een persconferentie. “Mensen kunnen nu hun vakanties boeken, binnen de EU, en zullen kunnen reizen van het ene naar het andere land. Dat is een vrijheid die we een jaar lang niet hebben kunnen genieten.”

Dat Europa met een certificaat werkt om reizen veilig te laten verlopen, is slechts tijdelijk. Na 12 maanden zou het certificaat alweer verleden tijd moeten zijn. Na vier maanden moet de Europese Commissie wel verslag uitbrengen over de laatste wetenschappelijke inzichten met betrekking tot de immuniteit van wie Covid-19 al heeft doorgemaakt. Want over de duurtijd van die immuniteit bestaat nog veel onduidelijkheid.

De onderhandelingen met de lidstaten liepen volgens het Nederlandse Europarlementslid Jeroen Lenaers (CDA) niet van een leien dakje - ook al werden ze in recordtempo afgerond. “Op een bepaald moment had ik de indruk dat de lidstaten meer om hun soevereiniteit gaven dan om de rechten van hun burgers. Maar gelukkig hebben we een compromis kunnen vinden. (...) Het is een groot succes dat we hebben kunnen voorkomen dat er met tegengestelde nationale procedures en certificaten wordt gewerkt.”

Volgende week woensdag 26 mei stemt de bevoegde commissie in het parlement over het akkoord, in de week van 7 juni volgt de plenaire vergadering. Ook de Raad moet het licht nog officieel op groen zetten.