Iedereen aan de havermelk? Zweedse producent Oatly scoort op de beurs: vanwaar dat succes en is havermelk wel zo gezond?

Om te beginnen: zeg niet havermelk maar haverdrink of haverdrankje. Enfin, u mag het altijd havermelk noemen in conversaties als "Schat, is de havermelk op?", maar producenten mogen het woord havermelk niet op hun verpakking zetten als ze het product in de Europese Unie op de markt willen brengen. Dat mag alleen bij producten waarin dierlijke melk zit, heeft de Europese Unie beslist. Dat geldt ook voor drankjes op basis van soja, amandelen of kokos bijvoorbeeld.

Terug naar Oatly, de Zweedse producent van haverdrinks. Die opende gisteren op de Amerikaanse beurs en haalde op die eerste dag meteen een winst van 19 procent. (Kort na opening was dat zelfs 30 procent.) Moeten we daar van opkijken? Ja en neen. Een dergelijke winst komt wel vaker voor bij "vrij unieke bedrijven", zegt Fernand de Boer, beursspecialist bij de zakenbank Degroof Petercam. Het succes van Oatly heeft verschillende oorzaken, legt hij uit. Ten eerste is er "absoluut een trend naar meer duurzaam investeren". 

Bedrijven die goed scoren op vlak van ecologie worden hoger gewaardeerd en dat geldt ook voor voedingsbedrijven. "Er is een sterke trend naar duurzaamheid en een bedrijf als Oatly profiteert daarvan. Beleggers zijn duidelijk op zoek naar zulke bedrijven." Beleggers verwachten ook een enorme groei van het bedrijf. Door die nadruk op duurzaamheid, zegt de Boer, maar ook omdat er bijvoorbeeld steeds meer lactose-intoleranties opduiken.

Maar het succes op de eerste beursdag is volgens de Boer ook te verklaren door de schaarste in aandelen die gecreëerd is. Oatly is maar met een beperkt aantal aandelen naar de beurs gegaan, waardoor die meteen zeer gewild waren. Het is een gebruikelijke tactiek om bij de beursgang de winst meteen gevoelig op te krikken, legt de Boer uit.

Oatly mag dan wel scoren op de beurs, een gat in de markt zijn hun haverdrankjes in elk geval niet. Haverdrinks bestaan al langer dan vandaag. Onder meer het Belgische bedrijf Alpro heeft ze al zo’n 20 jaar in zijn gamma, naast onder meer sojadrinks en amandeldrinks. Maar Oatly focust zich alleen op haver. En haverdrinks worden wel steeds populairder, merken ze ook bij Alpro.

Daar maken sojadrinks nu nog maar 30 procent van het gamma uit, net als amandeldrinks. Haverdrinks zitten intussen aan 20 procent, bevestigt woordvoerster Ann De Jaeger. "We beschouwen havermelk echt wel als een van onze hero-producten."

"Havermelk is heel toegankelijk van smaak", verklaart De Jaeger die stijgende populariteit. "En misschien is haver ook wel beter bekend als gewas en ligt het toch wel wat dichter bij ons dagelijkse gebruik dan soja." Daarnaast zijn de haverdrinks ook een bron van vezels, zegt De Jaeger. 

Voor Alpro, dat zelf via aandeelhouder WhiteWave al veel eerder naar de beurs is gestapt, is Oatly in elk geval een geduchte concurrent, maar het bedrijf "verwelkomt alle nieuwe spelers". Meer concurrentie maakt de categorie van plantaardige melkproducten alleen maar groter, geeft De Jaeger aan. "En daardoor wint die categorie aan relevantie." Want vandaag steken de dierlijke melkproducten er nog altijd met kop en schouders bovenuit.

Maar zijn haverdrankjes ook gezond? Zijn ze bijvoorbeeld gezonder dan dierlijke melk? Het antwoord is genuanceerd. "Het hangt heel erg af van welke voedingsstoffen je wil opnemen", zegt voedingsdeskundige Michaël Sels van de Universiteit Antwerpen. Calcium bijvoorbeeld, goed voor je botstructuur, zit van oorsprong niet in de plantaardige alternatieven voor dierlijke melk. Die worden er altijd aan toegevoegd. Maar goed om te weten: in de biovarianten gebeurt die "verrijking" via calcium uit bepaalde plantensoorten, waardoor het calciumgehalte lager kan liggen. Op zoek naar extra calcium? Kijk zeker op de verpakking.

Ook de kwaliteit van de eiwitten is in dierlijke melk veel hoger dan in plantaardige alternatieven. Dierlijke eiwitten bevatten de essentiële aminozuren, plantaardige eiwitten niet. Wil je dezelfde hoeveelheid hoogwaardige eiwitten opnemen, dan zal je verschillende plantaardige producten moeten combineren om aan het niveau van dierlijke melk te raken.

Anderzijds bevat dierlijke melk meer ongezonde vetten dan plantaardige alternatieven. Aan plantaardige drankjes worden dan weer heel vaak extra suikers toegevoegd, wat ze niet bepaald gezond(er) maakt. Al is dat suikergehalte "in onze producten nog altijd veel lager dan in zuivel", beweert De Jaeger. 

Zeggen dat havermelk gezonder is dan dierlijke melk of andersom, is hoe dan ook niet zo eenvoudig. Maar als je uit gezondheidsoverwegingen voor plantaardige drankjes kiest, probeer dan sowieso de ongesuikerde varianten te nemen, raadt Sels aan.

Haverdrankjes zijn in elk geval niet per se gezonder dan andere plantaardige drankjes. Eigenlijk is de eiwitkwaliteit van soja de enige die de kwaliteit van dierlijke eiwitten benadert, weet Sels. "Zuiver nutritioneel komen met calcium verrijkte sojadrinks dan ook het dichtst in de buurt van dierlijke melk. Havermelk en andere soorten zoals rijstmelk of amandelmelk zitten daar heel ver van af." Ze bevatten doorgaans bijvoorbeeld niet meer dan 10 of 20 procent amandelen (en dus ook weinig eiwitten), geeft Sels aan, met voor de rest veel water en andere toevoegingen.

Sels wijst er ook op dat bij veel mensen niet alleen gezondheid een rol speelt bij de keuze voor plantaardige drinks. Ook het bewustzijn over het milieu en het klimaat spelen een rol. Net als de bezorgdheid om dierenwelzijn. En uiteraard ook de smaak. "Voor de meeste mensen zijn ze een leuke variatie." Hij juicht het alsmaar rijkere plantaardige aanbod in elk geval toe: "Vroeger werden die producten enkel in de extreme hoeken gekocht, nu zie je ze toch in veel huishoudens opduiken. En dat is zeker goed, meer plantaardige voeding is een goeie stap naar een gezondere versie van jezelf."