Zoetwaterleven sterft drie keer sneller uit dan aan het einde van het dinotijdperk

Biodiversiteit is cruciaal voor gezonde ecosystemen, omdat soorten van elkaar afhankelijk zijn. Bovendien hebben mensen baat bij een rijkdom aan soorten voor de voedselvoorziening, medicijnen, zuurstof en schoon drinkwater. Maar de biodiversiteit gaat achteruit door de opwarming van de aarde onder invloed van de mens. Het onderzoek levert volgens de wetenschappers extra bewijs dat maximale inspanning nodig is om de opwarming te beperken en zo de biodiversiteit te beschermen.

Aan de hand van fossielen van zoetwaterslakken uit Europese wateren vergeleken de onderzoekers de huidige snelheid van uitsterven met de vijfde massaextinctie van 66 miljoen jaar geleden. Toen stierf 76 procent van alle soorten op aarde uit na een asteroïde-inslag.

Eerdere schattingen gaven aan dat het zoetwaterleven met 10 tot 22 procent achteruit ging tijdens deze laatste massale sterfte, maar dit percentage blijkt beduidend hoger dan gedacht. Met een fossielenbestand dat 200 miljoen jaar beslaat, toonden de onderzoekers aan dat toentertijd 92,5 procent van het zoetwaterleven is verdwenen, over een periode van 5,4 miljoen jaar.

Crisis

Frank Wesselingh, onderzoeker aan Naturalis en medeauteur van het artikel naar aanleiding van het onderzoek, geeft aan dat zoetwaterslakken ideaal zijn voor dit onderzoek en representatief zijn voor het hele zoetwatermilieu. “Er bestaat een enorme diversiteit aan zoetwaterslakken. Zo zijn er slakken die goed om kunnen gaan met een vervuild milieu en andere juist niet. Bovendien blijven slakken goed bewaard als fossiel.” Zoetwaterslakken dienen als voedsel voor onder andere vissen en vogels.

De vergelijking van de huidige crisis met de tijd waarin onder andere dinosauriërs uitstierven, is waardevol omdat de extinctie van soorten toen ook gepaard ging met stijgende CO2-concentraties en opwarming van de aarde. Zo kan de vijfde massaextinctie helpen voorspellen wat er nu staat te gebeuren qua biodiversiteitsverlies.

Europa’s zoetwaterleven zal de komende decennia nog meer ineenstorten dan 66 miljoen jaar geleden, voorspellen de onderzoekers. Aan de hand van de Rode Lijst van bedreigde diersoorten van het International Union for Conservation of Nature (IUCN) berekenden de onderzoekers dat de komende decennia tussen de 72 en 111 soorten zoetwaterslakken van de 347 bestaande soorten gaan verdwijnen. Als deze trend zich daarna voortzet, zal er over ruim vierhonderd jaar al sprake zijn van een officiële zesde massaextinctie. Daar is sprake van als de grens van 75 procent soortenverlies is bereikt.

‘Dramatische boodschap’

Zelfs als de menselijke negatieve invloed op de biodiversiteit onmiddellijk stopt, duurt het herstel van dit soortenverlies naar schatting miljoenen jaren. Na de vijfde massaextinctie was een herstelperiode nodig van 6,9 miljoen jaar om dezelfde soortenrijkdom weer terug te krijgen.

Rob Alkemade, professor biodiversiteitsmodellering aan de Universiteit Wageningen en onderzoeker bij het PBL, vindt dat het onderzoek een “dramatische boodschap” afgeeft. “Het is een heel gedegen analyse en de vergelijking met de laatste massaextinctie is waardevol. Het zijn bovendien geen uitzonderlijke resultaten, want deze berekeningen komen overeen met eerdere analyses van het verlies aan biodiversiteit. Zo kwam er uit de IPBES Global Assessment van 2019 dat er de komende honderd jaar 1 miljoen soorten zullen uitsterven en dat is zeker zorgwekkend.”