Ryanair-vlucht gedwongen om te landen in Wit-Rusland, journalist aan boord na landing opgepakt: EU-leiders bespreken sancties

Volgens het oppositiekanaal Nexta, dat door Protasevitsj werd opgericht, werd de Ryanair-vlucht Athene-Vilnius omgeleid na een “bomalarm”. De brandweer rukte in groten getale uit naar de internationale luchthaven.

Aan boord van de Ryanair-vlucht zat ook een Belg. Dat blijkt uit de passagierslijst die de Litouwse minister van Buitenlandse Zaken Gabrielius Landsbergis op Twitter deelt.

Opvallend is de afwijkende koers die het vliegtuig gemaakt heeft om tot in Minsk te geraken. Op beelden is te zien hoe het toestel zich reeds dichter bij de oorspronkelijke eindbestemming, Vilnius, bevond. Bronnen opperen daarom dat de gehele bommelding in scène is gezet om Pratasevich te kunnen arresteren.

Naar verluidt zou de Wit-Russische president Aleksandr Loekasjenko persoonlijk het bevel hebben gegeven om de Ryanair-vlucht aan de grond te zetten. De persdienst van het Wit-Russische presidentschap bevestigde dat er een gevechtstoestel werd uitgestuurd om het toestel te onderscheppen.

Protasevitsj is de oprichter van het oppositiekanaal Nexta op het berichtenplatform Telegram. Dat kanaal bericht onder meer over de massale betogingen tegen het regime van Loekasjenko. De Wit-Russische veiligheidsdiensten plaatsten Protasevitsj in november op een lijst van terroristen.

Ryanair bevestigt intussen dat een van zijn vluchten werd omgeleid. De bemanning was door Minsk op de hoogte gebracht van een mogelijke veiligheidsbedreiging aan boord, en kreeg de opdracht om naar de dichtstbijzijnde luchthaven in Minsk te vliegen.

Na de landing werden veiligheidschecks uitgevoerd door de lokale autoriteiten, en daarbij werd niets opvallends gevonden, aldus nog Ryanair. Daarop werd beslist dat het vliegtuig, met bemanning en crew, om 19 uur plaatselijke tijd weer kan vertrekken. 

Oppositieleidster in ballingschap Svetlana Tichanovskaja veroordeelde de arrestatie via de microblogsite Twitter. Ze stelt dat Loekasjenko de veiligheid van alle inzittenden op het spel heeft gezet door de Ryanair-vlucht aan de grond te laten zetten. Op Twitter eist zij de onmiddellijke vrijlating van Protasevitsj en internationale sancties tegen Wit-Rusland.

Litouwen had zondag eerder in de middag al woest gereageerd op het besluit van Wit-Rusland om Ryanair-vlucht FR4978 aan de grond te zetten. Die order zou rechtstreeks van de Wit-Russische president Aleksandr Loekasjenko zijn gekomen. Litouwen beschuldigde Loekasjenko ervan dat de gedwongen landing van de vlucht een vooropgezet plan van hem was. De president van Litouwen, Gitanas Nausėda, roept Wit-Rusland op om de journalist onmiddellijk vrij te laten.

In navolging van buurland Litouwen hebben de Europese Unie en andere lidstaten Wit-Rusland veroordeeld vanwege het aan de grond zetten van een Ryanair-vlucht.

Duitsland reageerde boos door “onmiddellijke uitleg” van Wit-Rusland te eisen. Polen ging nog een stapje verder en omschreef het handelen van het Loekasjenko-regime als “staatsterreur”. Frankrijk noemt het Wit-Russische besluit “onacceptabel” en roept op tot een “sterke en eensgezinde” Europese reactie. De minister van Buitenlandse Zaken van Letland heeft Wit-Rusland een “scherpe” gezamenlijke reactie van de Baltische staten in het vooruitzicht gesteld.

EU-buitenlandchef Josep Borrell reageerde eveneens fel. “Wij houden de regering van Wit-Rusland verantwoordelijk voor de veiligheid van de passagiers en het vliegtuig”, schreef Borrell op Twitter. “ALLE passagiers moeten direct hun reis kunnen voortzetten”, aldus Borrell, die daarmee indirect ook de vrijlating van Protasevitsj eiste.

Ook de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, sprak zich uit via Twitter. “Elke schending van de internationale luchtvaartregels moet consequenties hebben”, waarschuwde zij.

EU-president Charles Michel riep op tot een onderzoek door de Internationale Organisatie voor Burgerluchtvaart (ICAO). “Een ICAO-onderzoek naar het incident zal essentieel zijn”, aldus Michel. De 27 EU-leiders bespreken maandagavond in Brussel mogelijke sancties tegen Wit-Rusland. Michel, heeft de gedwongen landing van een toestel van Ryanair zondag in Minsk op de agenda van de tweedaagse EU-top gezet, meldt zijn woordvoerder. “Consequenties en mogelijk sancties zullen worden besproken.”

NAVO-secretaris-generaal Jens Stoltenberg sprak zondagavond op Twitter over een “ernstig en gevaarlijk incident”. Volgens hem is een “internationaal onderzoek” nodig.

Ook Belgisch minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès heeft op Twitter gereageerd. “De aankondiging van de gedwongen landing van een Ryanair-vliegtuig in Minsk en de arrestatie van dhr Protasevitsj moeten onmiddellijk opgehelderd worden”, zegt ze. “Gewoon onaanvaardbaar. We volgen het op de voet. Ook bezorgd over de situatie van de andere passagiers.” 

Loekasjenko regeert over de voormalige Sovjetrepubliek Wit-Rusland sinds 1994 met harde hand. Hij staat zelf al met 87 andere hooggeplaatste personen en zeven organisaties op de sanctielijst van de EU. Zij mogen niet naar de EU en kunnen ook niet bij hun bezittingen daar. Op de lijst staan onder meer mensen die volgens de EU verantwoordelijk zijn voor fraude bij de herverkiezing van Loekasjenko in augustus vorig jaar en het neerslaan van protesten waar diens vertrek werd geëist.