Ryanairbaas en Ierse regering: ‘Er zaten KGB-agenten aan boord van afgeleide vlucht’

Het toestel van Ryanair was onderweg van Athene naar Vilnius, toen het onder voorwendsel dat er explosieven aan boord waren door een Wit-Russisch gevechtsvliegtuig werd afgeleid naar Minsk. Er werden echter geen explosieven gevonden. Wel werd vooraanstaand Wit-Russisch oppositielid en oud-hoofdredacteur van het Telegramkanaal Nexta, Roman Protasevitsj, opgepakt.

“Het lijkt erop dat het de bedoeling was van de autoriteiten om een journalist en zijn reisbegeleidster (uit het vliegtuig) te verwijderen”, aldus O’Leary vandaag op de Ierse radiozender Newstalk. “We geloven dat er ook enkele KGB-agenten zijn uitgestapt op de luchthaven.” O’Leary had lovende woorden voor de “fenomenale job” van de vliegtuigbemanning. Hij sprak over een “zeer beangstigende” ervaring voor personeel en passagiers, die urenlang door gewapende mannen werden vastgehouden.

De Ierse minister van Buitenlandse Zaken Simon Coveney bevestigt het vermoeden van de Ryanair-topman. “We denken dat vijf of zes mensen zijn uitgestapt, maar slechts een van hen is gearresteerd, wat erop zou wijzen dat de anderen geheim agenten waren.”

Wit-Rusland is zich intussen van geen kwaad bewust. Volgens het regime moest het vliegtuig landen na een dreiging door de Palestijnse groepering Hamas. De Wit-Russische luchtmacht stelt intussen dat de piloten van de Ryanair-vlucht zelf hebben beslist om in Minsk te landen, zonder dat er op hen druk was uitgeoefend. Eerder stelde Wit-Rusland al dat het onderscheppen van een commerciële vlucht na een bomalarm legaal was en “conform de internationale regels”. Volgens Minsk zijn de beschuldigingen van heel wat Europese landen “zonder basis”. Die landen willen het incident alleen “politiseren”, luidt het. 

Ryanair krijgt heel wat kritiek voor de manier waarop het aanvankelijk deed alsof er niets vreemds gebeurd was. Zo was Minsk níét de dichtstbijzijnde luchthaven op het moment dat de melding van de Wit-Russische luchtverkeersleiding binnenliep: dat was de bestemming, Vilnius in Litouwen. Ook dat er “niets ongewensts” werd gevonden en dat het vliegtuig met zijn passagiers gewoon door kon vliegen, is niet correct. Roman Protasjevitsj en zijn vriendin werden namelijk van boord gehaald en opgepakt.

“Ongelooflijk, geen enkele melding dat er een paar passagiers zijn achtergebleven in Minsk. Nooit meer Ryanair”, klinkt het onder meer in de commentaren op sociale media. Ryanair wordt verweten “laf” en “hypocriet” te zijn en er ontstond zelfs een hashtag #boycottryanair. “Te bizar voor woorden. Ryanair is met dit soort statements wat mij betreft medeplichtig.”

‘Kaping’

Premier Alexander De Croo (Open Vld) wil dat de staats- en regeringsleiders van de Europese Unie, die vanavond samenkomen voor een top in Brussel, sancties nemen tegen Wit-Rusland. Hij suggereert onder meer om aan de nationale Wit-Russische luchtvaartmaatschappij Belavia te verbieden nog te landen in luchthavens van de EU. De Croo vraagt de onmiddellijke vrijlating van de blogger en oud-hoofdredacteur van het Telegramkanaal Nexta. De premier meent dat de Europese Raad vanavond een “duidelijke en ondubbelzinnige” boodschap moet geven.

Ook Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen veroordeelde de actie van Wit-Rusland al stevig. Von der Leyen sprak zelfs van een “kaping” en eist dat de verantwoordelijken bestraft worden.

Inmiddels heeft minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès (MR) de ambassadeur van Wit-Rusland in Brussel op het matje geroepen. In haar gesprek met de ambassadeur heeft Wilmès de ambassadeur duidelijk gemaakt dat Protasevitsj vrijgelaten moet worden. Daarnaast heeft Wilmès de man ook herinnerd aan de Belgische steun voor de democratische aspiraties van de bevolking in Wit-Rusland.

Sancties

De EU heeft al sancties uitgevaardigd tegen de Wit-Russische president Aleksandr Loekasjenko en leden van zijn regime wegens de onderdrukking van de democratische beweging in de voormalige Sovjetrepubliek. Josep Borrell, de Hoge Vertegenwoordiger voor het Buitenlands Beleid van de Unie, liet op 10 mei weten dat er nieuwe sancties in de pijplijn zaten. De strafmaatregelen die nu gelden, betreffen onder meer inreisverboden in de EU en een bevriezing van de vermogens in Europa.

Ook het Verenigd Koninkrijk vraagt de onmiddellijke vrijlating geëist van Protasevitsj. “Het Verenigd Koninkrijk veroordeelt de acties van de Wit-Russische autoriteiten, die journalist Roman Protasevitsj op basis van een list hebben gearresteerd, nadat ze zijn Ryanair-vlucht hadden gedwongen in Minsk te landen. President Aleksandr Loekasjenko moet ter verantwoording worden geroepen voor zijn buitensporige acties,” zegt de Britse minister van Buitenlandse Zaken Dominic Raab.

NAVO-lidstaten

De ambassadeurs van de NAVO-lidstaten komen morgen samen om de gedwongen afleiding van de Ryanair-vlucht te bespreken. Dat heeft een functionaris van het bondgenootschap laten weten.

De Letse luchtvaartmaatschappij AirBaltic en de Hongaarse lagekostenmaatschappij Wizz Air mijden voorlopig het Wit-Russische luchtruim. Een vlucht van Wizz Air van Kiev naar Tallinn werd omgeleid. Bij AirBaltic werden vluchten van Riga naar respectievelijk Odessa en Tbilisi omgeleid.