Waar liep het fout? Defensieminister Dedonder moet met antwoorden komen

Een week nadat Jürgen Conings besloot tot actie over te gaan, blijft de extremistische militair onvindbaar. Zoekacties in het Park Hoge Kempen en een reeks huiszoekingen leverden niets op. Het is voor de speurders tasten in het duister: wacht Conings zijn moment af, of heeft hij zich van het leven beroofd?

Op aangeven van minister Dedonder werd intussen beslist dat 11 militairen met radicale opvattingen geen toegang meer krijgen tot de wapendepots of gevoelige informatie. Maar daarmee is de kous niet af. Vandaag komt het Comité I samen om de zaak te bespreken, morgen moet Dedonder in het parlement met duidelijke antwoorden komen op netelige vragen. 

Zoals: wie wist wat over Jürgen Conings? Hoe is het mogelijk dat een militair door de inlichtingendiensten aangemerkt wordt als potentieel gevaarlijke extremist, en toch aan de haal kan gaan met zware wapens? En hoe kan het dat de minister van Defensie van niks weet?

Lees ook: Rechtsradicalisering onder strijdkrachten onderschat: ‘Het zijn niet die paar schreeuwende neonazi’s waar we ons zorgen over moeten maken’

“Dedonder zegt zelf: ‘Ik hoorde zijn naam vorige week voor het eerst, dat kan toch niet?’ Neen, dat kan inderdaad niet”, aldus Kamerlid Theo Francken (N-VA). “Ze had geïnformeerd moeten zijn dat Conings op de lijst van het OCAD stond. Ofwel wist ze het, en dan is er een probleem. Ofwel wist ze het niet, en dan is er evengoed een probleem van nalatigheid. Haar post hangt aan een zijden draadje.”

Personeelstekort

Binnen het leger is de frustratie groot: ook de legertop zelf wist niet dat een militair op de OCAD-lijst van potentieel gevaarlijke figuren stond. Nochtans hebben Defensie, en de militaire inlichtingendienst ADIV, wel toegang tot de bewuste databank. En voor iemand in de databank belandt, gebeurt een uitgebreid vooronderzoek en wordt met verscheidene diensten overlegd. De militaire top had altijd op de hoogte moeten zijn, zegt een bron.

“Je komt niet op die lijst omdat je wat scherpe ideeën hebt, hè. Hoe kan iemand als Conings dan de wapens beheren? Er zijn twee mogelijkheden,” zegt Kamerlid Jasper Pillen (Open Vld). “Mogelijk is er informatie die hier niet naar de juiste personen doorgestroomd is. Maar misschien is dat wel gebeurd, en heeft men wegens personeelsgebrek toch het risico genomen om Conings op die plaats in te zetten.”

De afgelopen dagen wezen wel meer betrokkenen op dat personeelsgebrek als verklarende factor. “Heeft het personeelstekort bijgedragen aan deze zaak? Zeker en vast, hè”, zegt een goedgeplaatste bron.

Bodem

De afgelopen jaren kampte het leger met een niet-aflatende uitstroom van personeel. Talloze diensten zijn chronisch onderbezet, waardoor essentiële veiligheidsprocedures niet meer gevolgd kunnen worden. Ook de diensten die de interne controle verzorgen – en figuren als Jürgen Conings opvolgen – komen handenvol mensen tekort. En dat is een rechtstreeks gevolg van politieke keuzes om te weinig in Defensie te investeren, klinkt het.

“Er is geen personeel en geen geld: dus zijn er zaken die je niet kan doen. Je moest eens weten hoeveel bewakingsmateriaal er niet aangekocht kan worden, dat is gigantisch. Maar we zijn wel het leger. Alles waarop je bespaart is problematisch, want we zitten al lang op ons minimum. We zijn niet meer aan het zinken, het schip ligt al op de bodem”, zegt een militair.

De brand op het militair domein in Brecht, de F-16 in Florennes die uitbrandde nadat militairen er zelf op geschoten hadden, Jürgen Conings: bij Defensie leeft de overtuiging dat het personeels- en materiaalgebrek een rode draad is. Het werk van zes mensen moet door twee of drie mensen gedaan worden, en dan loopt het fout. Zo gebeurde het ook dat Conings én schietinstructeur was én de munitie beheerde – normaal is het niet de bedoeling dat dat dezelfde persoon is.

“Iedereen is het erover eens. Deze legislatuur is er één uitdaging, en dat is personeel”, weet Pillen. Het is de bedoeling om de komende jaren tienduizend nieuwe rekruten aan te trekken. Na de zaak-Conings is de ongerustheid binnen het leger daarover groot: als militairen op de OCAD-lijst al niet alle alarmen tegelijk doen afgaan, hoe dan garanderen dat tienduizend nieuwe mensen op de juiste manier gescreend worden? Ook daar zal Dedonder antwoord op moeten geven.

Psychologische begeleiding

Daarnaast wil zowel de meerderheid als de oppositie in het parlement dat er werk gemaakt wordt van betere psychologische begeleiding in het leger. Militairen die terugkomen van buitenlandse missie moeten de tijd en hulp krijgen om hun ervaringen een plaats te geven. En er moet meer aandacht zijn voor posttraumatisch stresssyndroom (PTSS) onder militairen. Die politieke eis is opvallend, want er is in het dossier van Conings voorlopig niets dat er concreet op wijst dat PTSS een doorslaggevende rol heeft gespeeld.

Conings zal ook met een oplossing moeten komen voor militairen waarover zoveel zorgen zijn dat ze beter bij de wapens weggehouden kunnen worden. Eerder waarschuwde de nieuwe baas van de militaire inlichtingendienst ADIV, Philippe Boucké, al dat een dertigtal militairen in de gaten gehouden werden wegens hun extremistische gedachtegoed.

Kunnen zij überhaupt bij Defensie aan de slag blijven? Volgens een bron is het volgens het tuchtrecht erg moeilijk om hen te ontslaan zonder concrete incidenten. Dedonder zal ook hier met een plan moeten komen.