Betekent corona definitief het einde van de ‘drie zoenen’?

Begin je links of begin je rechts, en hoeveel zijn het er precies? Over de begroeting-met-kus wordt wel vaker gediscussieerd. Maar sinds het coronavirus zich, nu al meer dan een jaar geleden, over de wereld begon te verspreiden, staat het concept zelf ter discussie. Iemand anders – doorgaans van een glas cava voorziene nonkels, tantes, grootouders of andere aanwezigen op een familiefeest – drie keer op de wang zoenen, zoals dat in het grootste deel van Vlaanderen traditioneel gebeurt, is niet langer een begroeting: net als elkaar de hand schudden is het een gezondheidsrisico.

Het is een geluk bij een ongeluk voor iedereen die niet warm wordt van obligatoir, veelvuldig fysiek contact met familiale kennissen of professionele contacten, in de meeste extreme gevallen dan nog aangelengd met een portie speeksel. Maar moeten zij vrezen dat de ‘drieklapskus’ terugkomt zodra vaccins tot groepsimmuniteit hebben geleid? Of mogen zij ervan uitgaan dat de drieklapper definitief is bezweken aan corona?

“Net zoals het nog maar de vraag is of de handdruk nog terugkomt, zie ik de begroeting met drie kussen niet terugkeren”, zegt etiquette-experte Brigitte Balfoort. “De vraag is: is dat erg? Ik vind dat er sowieso, ook voor corona, te veel gekust wordt.” Voor het ongezond was om elkaar de hand te schudden, raadde Balfoort mensen die verkiezen niet gekust te worden aan om de arm te strekken,  zodat de andere je al helemaal naar zich toe moest trekken als hij of zij wilde kussen. Maar na corona is het niet langer nodig om een alternatief te voorzien. “Het is nu niet langer onbeleefd om fysiek contact te weigeren en dat zal de komende maanden en misschien wel nog langer, ook zo blijven.”

Niet iedereen denkt dat de sociaal-fysieke impact van corona lang voelbaar zal blijven. “Voor veel mensen behoort het tot hun normenkader om een begroeting op die manier uit te voeren. Het heeft een belangrijke sociale functie”, zegt sociaal psycholoog Alain Van Hiel. “Daarom zullen mensen dat vroeg of laat opnieuw beginnen te doen, als de angst voor het coronavirus wegvalt. En als iemand anders in je omgeving dat doet, word je daarin meegesleept. Wie afwijkt van die norm, zal zich moeten verantwoorden, dat is altijd zo. Daarom vermoed ik dat het stelselmatig zal terugkeren.”

Bovendien leidt zo’n kus tot een opstoot van oxytocine, en dus tot een feelgoodmomentje, zegt Van Hiel. Al is dat niet voor iedereen zo. “Sommige mensen vinden het ongemakkelijk als anderen ongevraagd dichterbij komen”, weet Balfoort. “Terwijl een kus iets moet zijn waar beide partijen zich goed bij voelen. Vroeger gold dat alleen op sociaal vlak, nu ook op gezondheidsvlak.”

De drieklapper is dan ook al langer aan een terugval bezig. “In de nasleep van #MeToo werd het not done om dames, en eigenlijk andere mensen in het algemeen, ongevraagd te kussen”, ziet Balfoort. In het Oost-Franse Morette verkondigde burgemeester Aude Picard-Wolff al in 2017 dat ze een einde wilde maken aan ‘la bise‘, zoals het gebruik in Frankrijk heet, zeker op de werkvloer. Picard-Wolff vond ‘la bise’ “tijdrovend” en “onhygiënisch”, en het bestendigde “ongelijkheid tussen mannen en vrouwen”.

Velen zullen dus met plezier afscheid nemen van het ritueel. In Vlaanderen hoeft dat zelfs niet al te pijnlijk te zijn. “Vlamingen zijn niet zo tactiel”, zegt Balfoort. Anders zal het zijn in Noord-Frankrijk en Italië, waar respectievelijk vier en vijf kussen worden uitgewisseld. Een verbale begroeting waarbij je de moeite doet om elkaars naam te onthouden en oprecht te vragen ‘Hoe gaat het?’ is een meer dan valabel alternatief, vindt Balfoort. “Vroeger werd er niet eerlijk op die vraag geantwoord, terwijl we daar nu meer open over zijn. Dat vind ik een positieve evolutie.” In de privésfeer hoeft de kus overigens niet te verdwijnen. “En dat is toch de belangrijkste.”