‘Freefighters’ kennen vandaag hun verdict: zijn onderling afgesproken vechtpartijen strafbaar?

Freefights zijn een uitvloeisel van strenge hooliganwetten, boetes en bewakingscamera’s in en rond voetbaltempels. Vechtgrage hooligans spreken sinds enkele jaren liever af in een bos of op een verlaten parkeerterrein. Met regels. De groepsgevechten duren hooguit enkele minuten. Er worden vooraf langs beide kanten scheidsrechters aangeduid die erover moeten waken dat de enige echte spelregels worden nageleefd. Wapens zijn niet toegelaten, bokshandschoenen wel. Wie op de grond ligt wordt beschouwd als knock-out en mag niet nog eens worden geschopt of geslagen.

Maar vooral: de gevechten zijn verondersteld geheim te blijven voor de buitenwereld. Er mogen geen externe getuigen van zijn.

De vechters onderhouden hun conditie erg goed, ze gaan samen oefenen. Vechters van hetzelfde team trekken identieke truitjes aan om zichtbaar te zijn voor de vijand. De ploegen zijn meestal 30 man sterk en vaardigen elk een scheidsrechter af. Na het gevecht geven de vechters elkaar een knuffel en trekken ze samen een blikje bier open. Er worden al eens tanden uitgeslagen of wenkbrauwen gekneusd, maar de politie erbij halen is uitgesloten.

“Ze kiezen hier zelf voor, en dat is hun volste recht”, pleitten meerdere advocaten in april tijdens de debatten voor de correctionele rechtbank in Antwerpen. Een van hen betoogde: “Het is zoals bij sm”.

De aanklager denkt daar anders over: “Er hadden doden kunnen vallen.”

Persfotograaf

Op het proces stonden in april 56 leden van de harde supporterskern van RAFC Antwerp en 10 Nederlandse hooligans van Willem II uit Tilburg terecht voor deelname aan minstens tien freefights. Het openbaar ministerie vorderde werkstraffen en celstraffen tot 30 maanden.

De twee meest kleurrijke verdachten zijn Sebastian (38) en Nathan Steveniers (33). Zij zijn de zonen van de Antwerpse basketlegende Willy Steveniers (82). Ze waren allebei voorbestemd om in diens voetsporen te treden en Sebastian tekende ooit een profcontract bij Okapi Aalst, maar geen van beide broers brak door. Sebastian liet zich na drie jaar inschrijven in de toneelschool en schakelde nadien over op fotografie. Hij is intussen al vijf jaar als persfotograaf verbonden aan de krant De Standaard.

Met Nathan Steveniers ging het helemaal de andere kant op. Hij werd in oktober gelijktijdig met oud-rijkswachter Willy Van Mechelen en vastgoedman Tom B. gearresteerd in het kader van een onderzoek naar de invoer van 11,5 ton cocaïne. De jongere Steveniers liep eerder ook veroordelingen op omdat hij in een discotheek iemand neersloeg met een steen en vanwege een cannabisplantage.

Met de terugkeer van RAFC Antwerp naar het hoogste niveau vonden de broers elkaar terug op de tribunes van de Bosuil. Sebastian hoorde over de bosgevechten en vroeg of hij eens mee mocht gaan. Hij trad samen met z’n broer toe tot de harde Antwerpse supporterskern Elite.

Er circuleerden heel wat wazige filmpjes en in 2016 wist een ploeg van VTM al eens een bosgevecht te filmen, maar niemand was er ooit in geslaagd van binnenuit de sfeer en de adrenaline te documenteren. Twaalf keer mocht de fotograaf met z’n broer mee naar een geheim bosgevecht. Met bosfights tegen de vechters van Standard, AA Gent, Club Brugge, Genk en Waasland-Beveren.

Fototentoonstelling

Op 26 april 2018 werd Sebastian Steveniers om 5 uur ’s ochtends van z’n bed gelicht door een tienkoppig interventieteam. Zijn harde schijf met daarop meer dan 3.500 beelden van bosgevechten werden in beslag genomen en aangewend als bewijsmateriaal tegen de 66 geïdentificeerde mannen. De fotograaf werd ook tot zijn verbazing drie weken lang als ‘leider van een criminele organisatie’ opgesloten in de gevangenis. Het parket in Antwerpen beticht hem ervan de knokpartijen zelf te hebben georganiseerd.

Tijdens een ander strafonderzoek was de politie in het bezit gekomen van een filmpje. Daarop was Steveniers te zien en te horen: “Kom op gasten.” Zijn uitleg, dat hij bezig was met een fotodocumentaire, werd weggelachen. Intussen wist de fotograaf een veertigtal van z’n beelden te recupereren. Hij had die naar de betrokken vechters gestuurd en hun mening gevraagd. Zijn collectie ‘Bosfights/Leef vrij’ was intussen al te zien in het Fotomuseum in Antwerpen, reisde daarna naar Kortrijk en Charleroi. Van 30 juni tot en met 4 juli volgt een tentoonstelling in Rotterdam Photo. 

 “Het leken wel foto’s uit handgevechten in vroeger tijd, alsof het oorlogsfotografie was, geworstel in loopgraven”, schreef de Volkskrant.

Het gerechtelijke dossier laat zien dat de regels niet altijd zo nauw worden nageleefd. Het Laatste Nieuws citeerde eerder uit een politieverslag: “Tijdens het gevecht gaan meerdere fighters knock-out. Uit de beelden blijkt dat de spelregels niet worden nageleefd. De fighters vechten door, zelfs als de tegenstrever op de grond ligt. Zenit Sint-Petersburg staat internationaal bekend als een van de beste freefightgroepen in Rusland.” Over een treffen met de vechters van Club Brugge: “Op de beelden stellen wij vast dat de freefighters van Brugge op de vlucht slaan wanneer zij de tegenpartij zien aankomen. Enkele leden van Club Brugge worden toch ingehaald door freefighters van RAFC en worden in elkaar geslagen.”

Af en toe moesten gevechten worden afgeblazen vanwege een tekort aan fighters. Een geplande freefight tussen de Antwerpenaren en 25 hooligans van AIK Stockholm werd in september 2017 afgeblazen. De RAFC-freefighters betaalden de Zweden achteraf netjes hun onkosten voor het weekendje Antwerpen terug.

‘Anders dan vroeger’

“Het fenomeen komt overgewaaid uit Rusland”, zegt de Nederlandse sportjournalist Friso Schotanus. “Deze jongens houden er zelfs parallelle competities op na met punten en klassementen. Het is een soort surrogaat van vroegere hooligantreffens. En ze pakken het echt wel serieus aan. Met hun reglementen en onderlinge afspraken. Dit is echt van een totaal andere orde dan het zootje dat je dertig jaar geleden op voetbaltribunes aantrof. Er zitten sportschooltypes tussen en natuurlijk altijd ook wel een paar mafkezen. Ik begrijp heel goed dat ordehandhavers dit soort dingen liever niet laten gebeuren, want dit kan ook weleens een keer fout gaan. Toch vind ik dat je niet voorbij kan aan de vaststelling dat ze niemand kwaad doen.”

Schotanus publiceerde in 2017 Toen was geweld heel gewoon, een boek waarin hij onder meer het Heizeldrama uit 1985 uitvoerig beschreef. Er vielen toen 39 doden tijdens de Europacup 1-finale tussen Liverpool en Juventus. Omdat de politie vreesde voor nog meer rellen bij een ontruiming van het stadion, werd de wedstrijd gewoon gespeeld terwijl in en rond het stadion doden en gewonden werden afgevoerd.

Friso Schotanus: “In die tijd kon een voetbalwedstrijd bijwonen best een heel gevaarlijke onderneming zijn, zowel in als rond het stadion. Een of andere gek kon opeens met een ijzeren staaf op je hoofd komen slaan. Tankstations werden overvallen door groepjes hooligans. Natuurlijk zat je ook met verouderde accomodatie en een gebrekkige ordehandhaving, maar tijdens het Heizeldrama kwamen vooral mensen om die wilden vluchten voor het geweld. Voetbal is heel clean geworden. Heel veel mensen missen de rauwheid, die adrenalinestoot die er in het stadion uit kon. De hooligans van toen leefden ook heel anders dan deze jongens. Even een ticket boeken naar de Spaanse kust, dat zat er voor hen niet in. Freefights zijn hier een uitvloeisel van. En als je moet kiezen tussen hoe het vroeger was en nu, ja dan weet ik het wel.”