Syrië trekt naar de stembus (en opnieuw zal Assad winnen)

Ook Syriërs die Syrië al jaren geleden hebben verlaten, ontkomen er niet aan. Stemmen moet, anders krijg je problemen met de leiding van het vluchtelingenkamp. Op wie je stemt, mag je natuurlijk zelf weten – democratie, per slot van rekening. Maar je moet wel een poster meedragen van de Syrische president Bashar al Assad. Bij voorkeur twee of drie posters.

“We hoorden: je moet naar de ambassade om te stemmen”, vertelt Maryam al Aghad, die vijf jaar geleden vluchtte uit de provincie Deir al Zor en nu in een Libanees vluchtelingenkamp woont. “We weten niet wie dat geregeld heeft. Als het niet zou hoeven, waren we natuurlijk uit vrije wil gegaan.” Haar schoonzus, Fatme Jasm: “We stemmen op Bashar, onze beschermer.”

Net als talloze andere Syrische vluchtelingen zijn ze aangevoerd met bussen waarvan de achterruiten zijn beplakt met portretten van Bashar al Assad. De Syrische kiezers zijn met zovelen dat files ontstaan op de snelweg naar de Syrische ambassade in de Libanese hoofdstad Beiroet. Vanuit open vrachtwagens juichen schoolkinderen met Bashar-petjes: ‘O, Bashar!’ Het is soms moeilijk om een gesprek te voeren omdat steeds iemand joelt: ‘O Bashar!’

Tijdperk-Assad

Woensdag gaat Syrië naar de stembus om een nieuwe president te kiezen. Het staat vrijwel vast wie de winnaar wordt: Bashar al Assad. De familie Assad (voor Bashar was vader Hafez president) is in Syrië al ruim een halve eeuw aan de macht. In 2011 kwam de bevolking van Syrië tegen Assad in opstand. Iedereen – opstandige Syriërs, westerse overheden - dacht toen: het is klaar. Het tijdperk-Assad is voorbij, de alleenheerser gaat in ballingschap, Syrië is toe aan een democratischer regeringsvorm.

Niets bleek minder waar. De revolutie werd gekaapt door jihadistische strijders, die de gematigde rebellen aan de kant schoven. Assad kreeg steun van Rusland en versloeg de opstandelingen. Zij houden zich nu alleen nog op in de provincie Idlib en in het door de Koerden geregeerde noordoosten. De rest van het land is weer onder controle van Assad.

Na een decennium oorlog ligt Syrië in puin. De gevangenissen puilen uit van de politieke gevangenen, voor zover die niet allang zijn doodgemarteld. Syrië staat economisch aan de afgrond, wat versterkt wordt door Amerikaanse sancties tegen steunpilaren van de regering-Assad. Voor bakkers en benzinepompen staan eindeloze rijen. Niemand wil betalen voor de herbouw van steden die vaak zijn verwoest door Assads luchtaanvallen op zijn eigen bevolking.

Nieuw mandaat

Het belang van deze presidentsverkiezingen is groot. Assad zal zijn herverkiezing aangrijpen om zich meer dan ooit te onttrekken aan de door de VN geleide vredesonderhandelingen in het Zwitserse Genève. Een nieuwe grondwet en politieke hervormingen, zoals de VN wil, zijn immers onnodig wanneer je net voor zeven jaar een nieuw, democratisch mandaat van de bevolking hebt gekregen.

Arabische landen normaliseren nu al de relaties met Damascus. Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten, Oman en Egypte herstelden onlangs de diplomatieke banden met Assad of zijn daarmee bezig. Na zijn herverkiezing kan Assad zich, met Rusland en Iran aan zijn zijde, nog geloofwaardiger promoten als legitieme leider van Syrië.

Westerse landen zullen Syrische burgers onbedoeld afrekenen op een hernieuwde ‘keuze’ voor Assad. De Europese Unie en de Verenigde Staten zijn nu nog goed voor miljardenhulp aan Syrië. Maar dat geld wordt door westerse overheden met groeiende tegenzin bij elkaar geharkt. Het vooruitzicht van nog eens zeven jaar Assad, daarmee het uitblijven van hervormingen en de zekerheid dat vluchtelingen niet naar huis kunnen, maakt een afkeer van verdere hulp en een verscherping van economische sancties tegen de Syrische regering waarschijnlijk.

Druk

Zelfs Assad-aanhangers geloven niet altijd in een eerlijk verloop van de verkiezingen. Miljoenen Syriërs in de rebellenprovincie Idlib en in het door de Koerden geregeerde noordoosten kunnen niet stemmen, zelfs al zouden ze willen. In de rest van Syrië is er grote druk om juist wel naar de stembus te gaan. De voorverkiezingen voor Syrische vluchtelingen en andere ‘expats’ buiten Syrië boden afgelopen week een inkijkje in de electorale werkwijze van Assad.

In Duitsland, Frankrijk en Turkije, landen met veel Syrische inwoners, werden de verkiezingen bij voorbaat verboden. De Europese Unie en de Verenigde Staten stellen dat geen sprake kan zijn van vrije en veilige verkiezingen zolang politieke hervormingen uitblijven. Maar in Libanon, waar naar schatting 1,5 miljoen Syriërs wonen, veelal vluchtelingen, gingen de verkiezingen afgelopen donderdag door.

Syrië bezette tot en met 2005 grote delen van Libanon. Nog steeds zijn er korte lijntjes tussen het paleis van Assad in de Syrische hoofdstad Damascus en de regering in Beiroet. De Libanese strijdgroep Hezbollah vecht in Syrië aan de zijde van Assad. De Syrische Socialistische Nationale Partij, actief in dorpjes in de Libanese Bekaavallei waar toevallig ook veel Syrische vluchtelingenkampen zijn, ziet Libanon en Syrië zelfs als één land.

Dus gingen afgelopen week in Libanon naar schatting duizenden Syriërs naar het stemhokje, getooid met witte Bashar-petjes en zwaaiend met posters van de minzaam kijkende president. Het is een ongemakkelijke waarheid voor zowel dissidente Syriërs als westerse diplomaten die het graag anders zouden zien: de macht van Assad is nog steeds zo groot dat hij zelfs over de grens een enorme mensenmassa op de been krijgt om voor hem te stemmen.

Kom daar eens om, als dictator. Het is wijlen Saddam Hoessein in Irak nooit gelukt. Kim Jung-Un in Noord-Korea kan vooralsnog naar zo’n steunbetuiging fluiten.

VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR onderzoekt signalen dat Syriërs in Libanon onder druk zijn gezet en bedreigd zijn om te gaan stemmen. De verhalen van de kiezers zijn hetzelfde: natuurlijk zijn ze hier uit vrije wil. Wie wil er nu niet op Assad stemmen? Maar de opzichter van het vluchtelingenkamp waar ze wonen of een buschauffeur heeft daarnaast ook tegen ze gezegd dat ze moeten stemmen.

Kampleiding

“De gemeente organiseert alles samen met de kampleiding”, zegt Maalek Mahi al Asem, een 45-jarige vluchteling uit de provincie Idlib. Hij woont in een kamp op twee uur rijden van Beiroet, in de omgeving van Baalbek, waar Hezbollah invloedrijk is. “Sommigen hebben de ID-kaarten meegenomen van hun vrouw, zodat ze ook voor haar kunnen stemmen.” Op wie? “Op Bashar natuurlijk. Hij is onze president. Ik stem op hem met mijn bloed.” Voor Syriërs is dat een metafoor om aan te geven dat je Bashar al Assad graag mag.

Terwijl sommige Libanezen Syriërs richting stembus duwen, maakt de bijval voor Assad andere Libanezen woedend. Als Syrische vluchtelingen hun president bij nader inzien zo zien zitten, waarom gaan ze dan niet terug naar huis? Meerdere bussen met Assad-posters werden donderdag belaagd door Libanese demonstranten. Enkele Syriërs raakten daarbij gewond.

Hoewel de mensenmassa onderweg naar de Syrische ambassade in Beiroet indrukwekkend is, gaat het uiteindelijk maar om een klein gedeelte van alle Syriërs in Libanon. De meeste Syriërs laten deze verkiezingen aan zich voorbij gaan, ook al worden ze onder druk gezet om te gaan stemmen.

In een tentenkampje in de westelijke Bekaavallei vertellen bewoners dat onlangs een delegatie ‘uit Damascus’ langskwam om hen over te halen te gaan stemmen. In ruil daarvoor zouden ze geld krijgen om ‘een betere tent te bouwen’, zegt kampopzichter Ahmed Sari al Hmeidan, een 36-jarige vluchteling uit Aleppo. “Maar waarom zou ik gaan stemmen? Het regime van Assad vermoordde mijn schoonvader. Ik word zelf gezocht door het regime. Zolang Assad aan de macht is, gaan wij niet terug.”

Posters

Na twee uur rondvragen rondom de ambassade vind je eindelijk iemand die níet op Assad heeft gestemd. “Wij willen verandering”, zegt de 50-jarige Ali Mohammed, die in een vluchtelingenkamp in Baalbek woont. “Wat heeft Assad voor ons gedaan?”, vraagt hij retorisch. “Het is nu al 50, 60 jaar hetzelfde. Als Assad blijft, zal Syrië niet veranderen.”

Mohammed en zijn vrouw (‘zij stemt natuurlijk hetzelfde als ik’) kiezen daarom voor Mahmoud Marei, een oppositiekandidaat die onder meer pleit voor de vrijlating van politieke gevangenen. Maar waarom draagt Mohammed dan maar liefst drie levensgrote posters van Assad met zich mee? “Die posters zijn alleen voor de show. Als je in het stemhokje staat, kun je stemmen op wie je wilt.”

Dat ze onder druk worden gezet om te stemmen, kunnen sommige Syrische vluchtelingen nog wel verdragen. Mits alles netjes geregeld zou worden. Aatiq Ibrahim, een 37-jarige vluchteling uit de Bekaavallei, staat op de snelweg te stampvoeten. “Een buschauffeur kwam bij het kamp en zei: jullie moeten naar de ambassade om te stemmen. Maar nu hebben we gestemd en is de bus zonder ons vertrokken. Wij worden hier achtergelaten zonder geld om terug te reizen naar het kamp.”