Duitse wetenschappers denken oorzaak van zeldzame bloedklonters na vaccinatie gevonden te hebben, al ontbreekt bewijs

In het Verenigd Koninkrijk zijn tot nu toe 309 gevallen geteld van de zeldzame bijwerking, waarbij bloedklonters opduiken in combinatie met een vermindering van het aantal bloedplaatjes. Op een totaal van 33 miljoen inentingen met het AstraZeneca-vaccin is dat een gering aantal. In Europa dook de aandoening op bij minstens 142 mensen, op een totaal van 16 miljoen inentingen met AstraZeneca. In de Verenigde Staten werden na 7,4 miljoen vaccinaties met het Johnson & Johnson-vaccin 8 gevallen geteld.

Volgens het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA) liggen de cijfers zo laag dat het niet aangeraden is de spuitjes niet te zetten. Toch deden sommige landen beide vaccins al in de ban, en werd in andere landen de doelgroep verkleind. In België worden de vaccins van AstraZeneca en Johnson & Johnson alleen nog toegediend aan veertigplussers.

Oorzaak

Wetenschappers van de Goethe-universiteit in Frankfurt denken nu de oorzaak van de tromboses gevonden te hebben. Volgens onderzoeksleider Rolf Marschalek ligt het probleem bij de zogenoemde adenovirusvectoren die beide vaccins gebruiken om de genetische instructies voor het spike-eiwit, de uitsteeksels waarmee het coronavirus zich aan cellen bindt, in het lichaam af te leveren.

Volgens Marschaleks theorie zorgt dat mechanisme ervoor dat de genetische instructies in de celkern terechtkomen, en niet in de intracellulaire vloeistof waar het virus normaal eiwitten produceert. In die celkern splitsen sommige delen van het spike-eiwit zich, waardoor gemuteerde versies ontstaan die zich niet aan het celmembraan kunnen binden waar de immunisatie plaatsvindt. In de plaats daarvan worden de mutanten in het lichaam afgescheiden, waar ze bij ongeveer 1 op de 100.000 mensen bloedklonters veroorzaken.

De studie verscheen deze week als preprint en is nog niet beoordeeld door vakgenoten. Als de theorie van Marschalek klopt, is er wel goed nieuws. De wetenschapper meent dat het probleem opgelost kan worden als de producenten de genetische sequentie aanpassen zodat er geen splitsing meer kan plaatsvinden. Volgens The Financial Times, die met Marschalek sprak, heeft Johnson & Johnson al contact opgenomen met het onderzoeksteam om te bekijken hoe zijn vaccin aangepast zou kunnen worden.

‘Geen bewijs’

Trombosespecialist Thomas Vanassche (UZ Leuven) tempert de hoerastemming. Volgens Vanassche levert Marschalek geen bewijzen voor zijn theorie. “Wat hij beschrijft, is hoe een mrna-vaccin werkt. Het is een typisch mechanisme dat er verschillende varianten gevonden worden. De oorzaak van dit proces is al beschreven. Deze wetenschappers denken dat er nu ook een andere oorzaak is gevonden, maar leveren geen bewijs.”

Dat Johnson & Johnson al contact opnam met Marschalek, hoeft volgens Vanassche niet te verbazen. De fabrikant zit in zwaar weer na het nieuws over de bloedklonters, en bovendien zit er vertraging op de leveringen. Het is dan ook logisch dat Johnson & Johnson elke mogelijkheid op goed nieuws aangrijpt.

Ook andere wetenschappers waarschuwen dat deze theorie slechts een van de vele is. Verder onderzoek is nodig om dit te staven. Zo zou substantieel bewijs ontbreken dat een causaal verband aantoont tussen het splitsen van het spike-eiwit en de tromboses.