Alle migranten naar Europa lopen gevaar, maar vrouwen nog het meest: ‘Hij verkrachtte me elke nacht’

De 32-jarige Terhas* vluchtte tweeënhalf jaar geleden weg uit Eritrea. Ze liet daarvoor haar zesjarige dochter en haar echtgenoot achter. Na een tocht door Soedan kwam ze na enkele maanden aan in Libië, waar ze een beroep zou doen op Jaber, een mensensmokkelaar. Hij wekte vertrouwen omdat hij eveneens uit Eritrea afkomstig was.

Maar nog voor ze bij Jaber in Libië aankwam, werd ze al ontvoerd. Om haar vrij te krijgen, moest haar zus, die al in Zweden woont, 5.500 dollar aan Jaber overmaken. Pas nadat haar zus het geld stortte, werd ze naar smokkelaar Jaber gebracht. Hij eiste vervolgens nogmaals 4.500 dollar voor de oversteek over de Middellandse Zee.

“Mijn zus betaalde opnieuw, maar hij stuurde me niet de Middellandse Zee op. Het bleek een leugen. Voor hem was het een grap. Hij nam drugs en verkrachtte me elke nacht. Hij sloeg me en deed wat hij wou met mij.”

Terhas aarzelt om haar verhaal te vertellen. Het oprakelen van de herinneringen doet haar die verschrikkelijke momenten herbeleven. Regelmatig stokken haar woorden om de tranen weg te vegen of even op adem te komen.

Ze vertelt hoe Jaber haar na een jaar en vier maanden aan een Libische smokkelaar verkocht. Opnieuw moest Terhas 4.500 dollar betalen om zich vrij te kopen. Opnieuw kreeg ze klappen. Ze toont de littekens van verwondingen op haar lichaam.

Van de migranten die in Libië aankomen, is een minderheid vrouw. Bovendien komt het vaak voor dat de smokkelaars de mannen scheiden van de vrouwen en kinderen. Naast de uitgebreid gedocumenteerde risico’s op martelingen en ontvoeringen die alle migranten in Libië lopen, stellen onderzoekers al jaren vast hoe vooral vrouwen te maken krijgen met seksueel geweld op hun reis naar Europa.

Zwanger

Van de 122 vrouwen en kinderen die Unicef in 2016 in Libië kon interviewen, rapporteerde de helft seksueel misbruik tijdens de reis, vaak meerdere keren en op verschillende locaties.

Andere ngo’s komen met soortgelijke bevindingen. Een onderzoek dat dit jaar verscheen heeft het over prostitutiekartels, niet enkel in de clandestiene maar ook in de officiële detentiecentra in Libië. “Verkrachting, dwang en seksueel misbruik zijn wijdverspreid langs de smokkelroutes”, schrijven de onderzoekers in het Journal of Human Trafficking.

“Ik heb ondenkbare dingen meegemaakt terwijl ik gevangen was”, zegt Terhas. “Ik kan het niet onder woorden brengen.”

Nadat ze bij de Libische smokkelaar was aangekomen, werd duidelijk dat ze zwanger was van Jaber. “Jaber wist dat ik getrouwd was. Hij kon op mijn Facebook mijn huwelijksfoto’s zien. Hij wist dat ik al een kind had.”

Uiteindelijk betaalt haar zus nogmaals 4.500 dollar om haar vrij te krijgen bij die Libische smokkelaar. Ze ging naar UNHCR, de vluchtelingenorganisatie van de VN, in Tripoli en is bevallen van een tweeling. Een van de twee overleed twaalf dagen na de geboorte.

“Toen kwamen ze me zeggen dat de jongen overleden was. Ik weet het niet. Ik heb mijn zoon nooit meer teruggezien.”

Smokkelaar nummer één

Ondertussen verblijft Terhas in Frankrijk, in een kamer die de Franse overheid haar heeft toegewezen. Het is een kale, kleine ruimte, met een bed en wat eetgerief. Dat ze kon ontsnappen, gebeurde niet onmiddellijk na de laatste betaling, maar pas nadat haar zus het verhaal van Terhas via een Eritrese activist in Duitsland wereldkundig had gemaakt. Hij confronteerde Jaber open en bloot in live-videogesprekken op Facebook.

Jaber vertelt daarin een heel andere versie van de feiten. Hij wordt kwaad, noemt Terhas zijn echtgenote en zegt dat hij net de 4.500 dollar nodig had om haar vrij te kopen. Voor haar vrijlating had Terhas zelf in zo’n Facebook Live gezegd dat ze niet was verkracht en dat het allemaal met wederzijdse instemming was gebeurd. Niet lang na die Facebook Live liet Jaber haar vrij. “Ik was gedwongen om dat te zeggen”, zegt ze nu.

Jaber is de neef van een zekere Abdul Salam, een naam die in meerdere interviews met vluchtelingen uit Eritrea terugkeert. Abdul Salam zou bovenaan de keten staan, en met onderaannemers zoals Jaber werken. Terhas kent Abdul Salam ook persoonlijk, want tussen Jaber en de tweede smokkelaar aan wie ze was doorverkocht, verbleef ze twee weken bij de bendeleider.

“Abdul Salam is de smokkelaar nummer één in Libië voor Eritreeërs”, zegt Berhane Haftom, een Eritreeër die we in Antwerpen spreken.

“Abdul Salam is meedogenloos en onmenselijk”, zegt ook Isaias Fitsum, een Eritreeër in Overpelt.

Prostitutie in België

Ze vertellen allebei hoe smokkelaars uit het netwerk van Abdul Salam geld eisen van migranten. Wie niet kan of wil betalen, belandt op een van de boerderijen waar hij migranten vasthoudt tot het losgeld aankomt. Omdat migranten voor hun oversteek opnieuw op smokkelaars een beroep moeten doen, belanden sommigen zo meerdere keren in gevangenschap.

“Een broer die onlangs is aangekomen heeft Abdul Salam zo drie keer moeten betalen”, zegt Berhane Haftom.

Ook deze mannen vertellen over de seksuele uitbuiting in de onofficiële detentiecentra van Abdul Salam. Hij zou er zo minstens drie hebben, op verschillende plekken in Libië.

“Ik zat vast in Beni Walid, met veel mensen in een gesloten ruimte”, vertelt Isaisas Fitsum. “Er waren bewakers die je slaan. Er zijn er die vrouwen en jonge meisjes verkrachten. Dat is waar Abdul Salam voor staat.”

“Er zijn veel vrouwen in Europa die een kind hebben uit de gedwongen seks in Libië”, zegt Berhane Haftom.

De uitbuiting zou in sommige gevallen ook verder gaan in Europa. “Abdul Salam heeft een groot netwerk van medewerkers dat loopt van Eritrea, over Soedan en Libië tot in Europa”, zegt Haftom.

Vaak aanvaarden migranten de reiskosten met de belofte om het terug te betalen door in Europa te werken. Deze praktijk werd onder meer door de VN en de ngo Save the Children gedocumenteerd. Voornamelijk van Nigeriaanse vrouwen is geweten dat zij op die manier in Europa in de prostitutie belanden. De seksuele uitbuiting is dan meestal al op hun weg naar hier gestart.

“Eenmaal op bestemming wordt de schuld omgerekend in een vorm van gedwongen prostitutie voor een periode die tot drie jaar of meer kan duren”, zo staat in een Unicef-rapport.

Vorig jaar zijn in ons land nog vijf leden van een Nigeriaanse bende tot enkele jaren celstraf veroordeeld voor hun betrokkenheid bij de illegale overbrenging naar België van jonge Nigeriaanse meisjes die vervolgens in de prostitutie werden gedwongen.

En de Libische autoriteiten?

Onder Eritreeërs in ons land circuleert vooral de naam van Abdul Salam, als spilfiguur in de seksuele uitbuiting van hun landgenoten, maar ook een zekere Walid. Haftom verbleef vier maanden in een van zijn detentiecentra.

“Als Walid een jonge, mooie vrouw ziet, van pakweg 18 jaar oud, neemt hij haar mee naar huis voor seks, voor hemzelf of een van zijn handlangers. De vrouwen kunnen niet weigeren.”

Een andere Eritreeër in ons land, Michael Asafa, vertelt hetzelfde over Walid. “Als een vrouw seks weigert, dan straft hij haar door de overtocht naar Italië te ontzeggen.”

De Eritreeërs zijn ervan overtuigd dat de Libische autoriteiten met deze netwerken samenwerken.

“Als een andere smokkelaar zoals Abdul Salam je de zee op stuurt, en de politie houdt je tegen, dan verkopen ze je aan iemand anders, bijvoorbeeld Walid”, zegt Michael Asafa. “Walid komt en zegt: ‘Ik heb je gekocht, als je me niet betaalt, geraak je hier niet weg.’ Elke smokkelaar doet dat zo met de Libische politie.”

Net als Jaber werd ook Walid in een Facebook Live met de activist uit Duitsland met de aantijgingen geconfronteerd, maar hij ontkent daarin mensen gevangen te houden.

Zowel Walid, Jaber als Abdul Salam gaan niet in op onze vraag voor een gesprek. Een interviewaanvraag bij de communicatiedienst van de Libische regering blijft tot op vandaag onbeantwoord.

* Terhas is een schuilnaam. De volledige naam van deze vrouw is bekend bij de redactie.

Dit artikel kwam tot stand dankzij de steun van het Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek.