Nederland hoeft geen schadevergoeding te betalen aan familie van doodgeschoten treinkapers

Papilaja en Uktolseja kaapten samen met zeven andere Molukse jongeren een trein met meer dan vijftig inzittenden bij het dorp De Punt in de provincie Drenthe in het noorden van Nederland. 

De families van de voornamelijk christelijke Molukkers streden eind jaren veertig in Nederlands Indië aan de zijde van de Nederlandse militairen, maar moesten in 1951 hun land ontvluchten na de onafhankelijkheid van het grotendeels islamitische Indonesië.  Ze werden per schip naar Nederland gehaald. Het ‘tijdelijk verblijf’ van in totaal 12.500 Molukkers in Nederland verliep in slechte omstandigheden. De belofte destijds van een eigen staat bleef ook na 25 jaar uit. Een deel van de nieuwe generatie Molukse jongeren radicaliseerde, wat in december 1975 onder meer in een eerste treinkaping (Wijster, 3 doden) resulteerde. 

Op 23 mei 1977 startte een nieuwe treinkaping. Na drie weken, op 11 juni, werd deze beëindigd door Nederlandse mariniers terwijl een laagvliegende straaljager moedwillig voor sterke geluidshinder zorgde. Bedoeling was de kapers te desoriënteren.

Bij die bevrijdingsactie, op last van de Nederlandse regering, kwamen twee gegijzelde passagiers en zes kapers om het leven. Volgens de familie van Papilaja en Uktolseja werden de twee van dichtbij geëxecuteerd. 

De overheid heeft altijd met klem ontkend dat er sprake was van executies en onrechtmatig toegepast geweld. Het hof is het daarmee eens. “Het was een chaotische situatie in de trein en het zicht was slecht.” De rechter zei dat mede hierdoor en omdat het al lang geleden is, niet meer exact te herleiden is wat er in 1977 gebeurde. “Er blijft onzekerheid bestaan. Bij twijfel kunnen de vorderingen niet toegewezen worden.”

De rechtbank oordeelde in juli 2018 ook dat het gebruikte geweld niet onrechtmatig was. De rechtbank bepaalde dat de mariniers in de “achteraf gezien onjuiste, maar oprechte en daarom verschoonbare” veronderstelling waren dat het geweld nodig was. De nabestaanden van de kapers gingen daarop in hoger beroep.

Advocaat Liesbeth Zegveld liet direct na afloop namens de nabestaanden weten erg teleurgesteld, verbaasd en boos te zijn. “Het handelen van mariniers wordt hiermee niet getoetst en dat is toch een vrijbrief om te doden.” Militair optreden gaat hiermee voorbij aan de rechtelijke toetsing en de rechtstaat, vindt ze. “Hansina had 44 verwondingen, hoe kan je zeggen dat dat proportioneel is.”

Er zijn nu nog vervolgstappen mogelijk, bij de Hoge Raad of het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, maar Zegveld weet nog niet of haar cliënten dat willen.