Opmerkelijke toename van overgewicht bij tweejarigen: ‘Corona-effect’

Het aantal Vlaamse tweejarigen dat kampt met overgewicht, is de afgelopen tien jaar bijna verdubbeld. Waar we tien jaar geleden op 6,7 procent van de tweejarigen zaten, klom dat aantal in 2019 naar 9,6 procent en in ‘coronajaar 2020’ naar 11,4 procent. Vorig jaar bleek ook 1,8 procent van de tweejarigen met overgewicht obees te zijn. Het jaar daarvoor was dat nog 1,3 procent. Er was dus in 2020 niet alleen een toename van overgewicht, maar binnen de groep met overgewicht ook een toename van obesitas. Dat blijkt uit cijfers die Kind & Gezin verzamelde tijdens consulten en die De Morgen kon inkijken.

Die stijging blijkt algemeen over heel Vlaanderen. “We zien dat de cijfers in alle provincies met minstens 1 procentpunt gestegen zijn, maar de stijging is het sterkst in Antwerpen en Limburg”, stelt Diederik Vancoppenolle, wetenschappelijk adviseur bij het Agentschap Opgroeien. “We weten dat er meer overgewicht is bij kinderen met een moeder van niet-Belgische origine en bij kinderen uit kansarme gezinnen. Maar in 2020 steeg het aandeel in alle deelgroepen in ongeveer dezelfde mate.”

De vraag waaraan de stijging ligt, valt een stuk moeilijker te beantwoorden. In 2020 zag Kind & Gezin door de coronamaatregelen in totaal minder kinderen op hun consultaties dan de jaren ervoor. Mogelijk waren de kinderen die wél langskwamen wat kwetsbaarder. Maar dat alleen kan de grote stijging niet verklaren. De kinderen geboren in 2018 bleken bij de geboorte of op twaalf maanden ook niet opvallend zwaarder of kleiner dan hun voorgangers.

Juist daarom denkt Opgroeien in de richting van een corona-effect. “We zagen opvallende verschillen in geboortemaanden”, zegt Vancoppenolle. “De kinderen die de eerste maanden van 2020 twee jaar waren en bij Kind & Gezin op consult kwamen, bleken op hetzelfde niveau te zitten van de kinderen het jaar daarvoor. Bij de kinderen die in juni twee werden, zien we een opmerkelijke stijging. Zo’n 13 procent blijkt overgewicht te hebben. Vanaf juni blijft het aandeel boven de 11 procent liggen.”

De cijfers lijken dus te suggereren dat corona tot meer overgewicht bij tweejarigen heeft geleid. Iets wat aannemelijk klinkt. Gezinnen stonden immers onder druk en hadden het moeilijk om gezin met thuiswerk te combineren. Mogelijk zijn tijdens de eerste lockdown ook gewoonten geïnstalleerd die niet meer afgeleerd werden, al wil het Agentschap Opgroeien hier ouders zeker niet met de vinger wijzen.

Bij Opgroeien willen ze de data ook niet al te veel problematiseren, omdat het hier mogelijk om een tijdelijk gegeven gaat en kinderen van twee jaar nog alle kansen hebben om dat overgewicht te verliezen. Wel vragen ze de nodige alertheid.

Ook professor Inge Gies, hoofd van de obesitaskliniek van het UZ Brussel, is ongerust. “We weten dat de eerste duizend dagen van een babyleven, vanaf de conceptie tot de leeftijd van twee jaar, belangrijk zijn voor de preventie van overgewicht en obesitas op latere leeftijd. Laat ons dus niet wachten tot het obese volwassenen geworden zijn vooraleer in te grijpen.”

Disclaimer: de cijfers zijn berekend voor kinderen die op consult gingen op een leeftijd van 23-24 maanden en mogen dus niet beschouwd worden als cijfers over alle tweejarigen in een gemeente. In gemeenten met een beperkt aantal kinderen geven kleine wijzigingen in de aantallen soms aanleiding tot grote schommelingen in percentage. Grote schommelingen moeten dus voorzichtig geïnterpreteerd worden.