"Discriminatie is structureel in België"

Het is een regenachtige dag. Ik kom aangewaaid op de fiets. Ik zie er werkelijk niet uit. Als het regent, verandert mijn kapsel in dat van een schaap. Ik zoek haar in het restaurant in de Antwerpse Zurenborgwijk. "Laïla? Ik ben Leïla." Een donker stel ogen kijkt naar me op. Stralende lach. Ze ziet er prachtig uit. "Let niet op mijn haar", zegt ze. "Met die regen." Maghrebijns DNA dus.

Leïla is mijn tweede voornaam. Mijn Algerijnse familie noemt me zo. Ikzelf gebruik hem zelden. Mijn ouders hebben bewust voor de weg van de minste weerstand gekozen. Ik prijs me er vaak gelukkig om. Hoe vaak was ik anders niet in een hokje gestopt dat me van mezelf had vervreemd. Nu is discriminatie me grotendeels vreemd, op een enkel incident na misschien, een keer op de markt in Nederland - maar kwam dat door mijn Vlaamse tongval? Stiekem brengt me dat tot de aanname dat het wel meeviel qua gelijke kansen. Als je echt wou, geraakte je er wel. Of niet? Kijk naar Laïla Ben Allal. Kwam van Marokko naar Antwerpen toen ze drie was. Werkte voor Al Jazeera, Middle East Eye, en de VRT. Maakt nu reportages voor CNN. Woont in Londen, Luxemburg en Granada.

"België is een ramp. De discriminatie is hier structureel, zowel binnen het onderwijs, de huisvesting, als op de arbeidsmarkt. Wie twijfelt, kan de rapporten van het ENAR (European Network Against Racism), de Europese Raad, de Europese Commissie, en de Verenigde Naties raadplegen." Ze is vurig. Ook mijn hart ontbrandt.

België geeft toch ook veel kansen? Ben jij gediscrimineerd?

Laïla Ben Allal: "Op school niet. Bij het zoeken naar werk en woning wel. Als ik mijn naam zeg, is het appartement al verhuurd. Als ik een Belgische naam gebruik, blijkt het nog vrij. Mijn broers werken in Luxemburg omdat zij alleen daar een topfunctie konden krijgen, in België kwam hun cv telkens onder in de stapel terecht. De VRT hanteert streefcijfers, maar haalt die niet door politieke druk. De greep van de N-VA op de VRT wordt steeds groter, met alle gevolgen van dien. Er wordt nog steeds ruzie gemaakt over het aantal Belgen met een migratieachtergrond op het scherm, terwijl men in het buitenland 50 jaar verder staat. Bij CNN werken mensen van wel 100 nationaliteiten, zowel op de redactie als op het scherm. 'This country is so weird, London is paradise compared to Belgium', zei een collega me."

"Men spreekt van een gefaald integratiebeleid. Maar er was gewoon géén integratiebeleid. Toen mijn ouders hier aankwamen, eind jaren 70, was er voor hen geen enkele voorziening. Mijn vader was journalist in Marokko, eenmaal in België werkte hij bij de spoorwegen en later in de metallurgie. Hij kreeg pas na een aantal jaar een paar basisbegrippen in het Nederlands aangeleerd, omwille van de veiligheid. Geen wonder dat mensen zichzelf gaan organiseren, zelf verenigingen en moskeeën oprichten. Dat bevordert de integratie niet, maar hadden ze de keuze?" 

"Onlangs is 50 jaar migratie 'gevierd'. Maar de Vlaming kent de migranten helemaal niet. Wie ze zijn, waarom België ze in Marokko ging halen, in welke context ze geronseld zijn, met folders op markten. Ze zouden met open armen ontvangen worden. Een medische test was de enige vereiste. Eens hier werden ze aan hun lot overgelaten. Ze vonden geen aansluiting, raakten geïsoleerd. Dat heeft gevolgen tot vandaag. Europa zou zeker zijn grenzen moet openstellen voor vluchtelingen - Europeanen vergeten vaak dat hun voorouders ook ooit gevlucht zijn overzee. Maar alleen op voorwaarde dat er voorzieningen worden getroffen om die mensen op te vangen: onderwijs, traumabegeleiding, het inzetten van die mensen op onze arbeidsmarkt in de strijd tegen de vergrijzing."

Ben je blij dat je Belg bent?

"Ik voel me zeker geen Belg. Ik voel me Marokkaanse, moslima en wereldburger. België is een land vol verdeeldheid en tweestrijd. Als politici er al niet in slagen om een dialoog aan te gaan met elkaar, hoe kunnen ze dat dan van de burger verwachten? Als je minister van Binnenlandse Zaken spreekt van 'dansende moslims' na de aanslagen, en een hele gemeenschap verantwoordelijk stelt voor het schuil houden van Salah Abdeslam, dan houdt het toch op? Dat een commissaris de tip van een agent, toevallig moslim, over Abdeslam bewust negeerde, wordt doodgezwegen. Die commissaris is nu directeur bij de centrale dienst terrorisme van de federale politie. Dat is toch flagrant? Je wilt niet weten wat de buitenlandse pers hiervan denkt."

"Ik ben met mijn team voor CNN op zoek naar antwoorden. Daarbij zien we vooral structuren die niet werken, en verdeeldheid. België heeft meer regeringen dan heel Europa samen. Men spreekt van een 'opkuis' in Molenbeek. Heeft men ook gedacht aan een opkuis in de huidige regering? Het zijn beleidsmakers, orde- en veiligheidsdiensten die allerlei zaken bewust hebben genegeerd, en de hekken open gezet. Ja, ik ben kwaad."

Heb je dan geen goed woord voor het land waarin je bent opgegroeid?

"Wat verbindt ons nog in deze ijskoude samenleving als minderheden continu gelabeld worden? Als politici en media gemeenschappen bespotten, de realiteit ontkennen, en polariseren? Juist: onze Rode Duivels, een multiculturele Belgische ploeg met wortels die tot in Marokko en Congo reiken, het symbool van de Belgische eenheid bij uitstek, misschien wel het enige."

Ik voel de gewrongenheid van de haat-liefdeverhouding. Ontgoocheld verlangen en kwetsbaarheid. Willen beminnen en afgestoten worden. Afstoten en willen bemind worden. Laïla spreekt afwisselend over "wij", "onze chocolade", "onze frietjes", en over zich hier niet thuisvoelen. "Ik hou wel van Zurenborg, waar ik ben opgegroeid. Hier lijkt de tijd te zijn blijven stilstaan. Gemeenschappen leven nog vreedzaam naast elkaar. Ik heb hier ook nog een vriendenkring. Veelal mensen met migratieroots, van de tweede generatie. We delen dezelfde strijd."

Geeft die achtergrond je ook specifieke skills om je werk als journalist te doen?

"Ja. Verhalen komen gewoon op me af omdat mensen uit diverse gemeenschappen mij vertrouwen. Ik weet waar de gevoeligheden liggen, en ken bepaalde culturen beter dan een Eric Goens. Bij mij staat de persoon altijd centraal, in tegenstelling tot sommige blanke reportagemakers die vaak zelf de protagonist zijn in hun eigen verhaal, en denken iets te openbaren als ze zowat alles tot religie herleiden."

"Als men er dan toch voor blijft opteren om de moslim uitsluitend op te zoeken na een aanslag, dat men die actuaprogramma's en reportages dan door divers samengestelde teams laat maken, zodat kwesties en thema's door meerdere brillen worden bekeken. Dat zou tot juistere inzichten leiden, vertrouwen scheppen bij moslims, en de dialoog bevorderen."

"Ik werd gecontacteerd door de broer van Hicham Chaib, die de aanslagen in Brussel verheerlijkte. Hij wilde getuigen over hoe zijn familie daar tegenover stond, maar wou zijn verhaal niet doen aan de VRT of ATV. Hij vindt dat de Belgische media moslimjongeren stigmatiseert. Humo en De Morgen hadden zijn broer geportretteerd zonder de familie te spreken. Ik laat de ongefilterde 'waarheid' van mensen die zelden aan het woord komen horen om de publieke opinie wakker te schudden, zowel hier als in het buitenland."

"Er zijn zo veel verhalen over de menselijke kant die niet verteld worden, de pijn van de families van jihadi's, die ik eerder als ontspoorde slachtoffers dan als daders zie. Succesverhalen ook. Hoe moeders van Syrië-strijders elkaar opvangen, hoe ze centra oprichten om ontspoorde jongeren op te vangen. Ik voel de pijn van vaders die nu ziek of kapot zijn van het vele werken in mijnen en fabrieken, en van wie de zoon in handen gevallen is van IS. Waarom blaast iemand als Najim Laachraoui zichzelf op? Hij was een fijne, intelligente jongen. Hoe komt het dat hij geen plek kreeg in deze maatschappij?

"Voor mijn ouders was samenleven het allerbelangrijkste, tolerantie én je roots kennen. Ze hebben een huis gekocht in de Antwerpse Joodse buurt. Mijn moeder kocht brood en kip in de Joodse winkel. Ze vertelde het verhaal van een vriendin in Marokko die het kind zoogde van haar zieke Joodse buurvrouw. Wij zijn allemaal naar een katholieke school gegaan omdat de waarden van het christendom en die van de islam dezelfde zijn. Dat vonden mijn ouders beter dan het seculiere gemeenschapsonderwijs."

Die opinie delen ze alvast met bisschop Johan Bonny, die in de polemiek rond de dialoogschool aangaf dat moslims en christenen soms dichter bij elkaar liggen dan christenen en niet-gelovige Vlamingen.

"Ook in de Koranschool leerde ik waarden die dezelfde zijn als de Europese. Dan is het heel moeilijk als je hier komt en zoals mijn ouders plots geen huis kan huren wegens het opschrift 'interdit pour les étrangers'.'

Hoe is je verhouding met Marokkanen inmiddels?

"Marokkaanse programmamakers, journalisten, politici, filosofen, politicologen, worden voortdurend beoordeeld door hun achterban. Het is nooit goed genoeg."

De nacht is gevallen over Zurenborg. Mijn hand is stijf van het schrijven. We zouden nog lang kunnen doorgaan, misschien wel vriendschap sluiten. Er is veel dat ik zou willen opwerpen, voorleggen. We praten nog wat op de stoep. Haar blik donker als de nacht. Haar ogen lijken wat op de mijne. Dat is rustgevend. Er brandt een gelijkaardig vuur in ons beiden. Toch slaan de vlammen ook andere kanten op. Door mijn naam? Door haar naam? Ze vertelt dat ze nog blokfluit speelde in de kerk waar we naast staan. Dat deed ik ook, in een andere kerk. Als kind had ik wel graag iemand ontmoet die wat als ik was, Laïla bijvoorbeeld.

Van hier en ginder verschijnt wekelijks op maandag. Volgende week: Alicja Gescinska.