Infectioloog: ‘De coronacijfers nu zijn slechter dan voor de versoepelingen van vorige zomer’

Maar vrijheid doseren is natuurlijk veel moeilijker dan alles op slot zetten of de poorten wagenwijd open gooien. En zo komt het dat in aanloop naar het Overlegcomité van vandaag verschillende tenoren uit de wetenschappelijke adviesraad GEMS al hun ongerustheid lieten horen over de beslissingen die eraan komen.

“De politiek zal het zelf moeten uitleggen. Wij hebben dit ­alleszins niet in ons advies geschreven”, zo liet GEMS-voorzitter en infectioloog Erika Vlieghe (UZ Antwerpen) door Het Nieuwsblad optekenen in een reactie op de al genomen beslissing meer en nauwer contact in de privésfeer weer toe te laten.

Collega Steven Callens zit ook in die GEMS, en het UZ Gent waar hij werkt waarschuwt nu in een open brief ook voor te snelle versoepelingen met de woorden “het vuur smeult nog en heeft niet veel nodig om op te laaien”.

Overdrijven jullie niet? De situatie in de ziekenhuizen is toch veel beter en een op de twee Belgen kreeg al een eerste prik.

“Het evolueert inderdaad goed en in onze open brief staat ook dat het befaamde Rijk der Vrijheid eraan zit te komen. Maar er circuleert nog te veel virus om dat nu al in zijn volle glorie te realiseren. Toch zijn er uit politieke hoek allerlei versoepelingen zonder reserves en voorwaarden aangekondigd. Het is een boodschap die politici graag geven en het is dus geen toeval dat het ontwerp van het ministerieel besluit dat de regels in de privésfeer weghaalt gelekt is. Dat is jammer, want dan wordt het verhaal meteen: ‘Alles kan weer’. Dat vinden wij onverantwoord.”

Wat willen jullie dan?

“Meer nuance in die boodschappen. Het is aan de beleidsmakers om die communicatie in handen te nemen. Na dat lek was het alsof wildvreemden knuffelen en kussen voortaan weer een goed idee was en het op festivals allemaal vrijheid, blijheid zal zijn. De laatste dagen komt er gelukkig temperende taal van onder andere de premier en de coronacommissaris (Pedro Facon, BDB). Het is nog altijd geen goed idee om alle voorzorgen te laten varen, ook al verplicht de overheid dat niet meer in de privésfeer.”

Wat is de evidentie om te stellen dat versoepelen nu nog zo traag en omzichtig mogelijk moet?

“Het gaat dankzij de vaccins al veel beter, maar de cijfers nu zijn slechter dan voor de versoepelingen van vorige zomer. Zo liggen er meer mensen op intensieve. Uiteraard is het grote verschil dat er vaccins zijn. Daardoor is de kans op een vierde golf nu wel erg klein. Maar het grote risico is dat er nieuwe varianten ontstaan onder de groepen die nu nog niet volledig zijn gevaccineerd.

“De maatschappij moet niet meer op slot zitten, maar al helemaal lossen betekent een risico op potentieel problematische varianten en dus ook het risico dat je versoepelingen weer moet terugdraaien. Israël en het Verenigd Koninkrijk hebben dan ook pas versoepeld toen een pak meer mensen dan hier al gevaccineerd waren. En de Britten zien nu dat onder nog niet gevaccineerden het aantal besmettingen weer toeneemt door de Indiase variant die de Britse heeft verdrongen.” 

Varianten zijn toch niet per se een probleem?

“Nee, dat klopt. Er duiken er regelmatig op die geen extra risico’s geven en ik ben ervan overtuigd dat zo’n virus zichzelf op den duur ook in de voet schiet. Je kunt jezelf niet blijven hertimmeren. Vergelijk het met een auto die je om de zoveel tijd ombouwt. Dat kan niet eindeloos. Op den duur zijn je enige opties nog de motor of de wielen eraf halen en kun je niet meer rijden. Maar omgekeerd wil je ondertussen de kans op problematische varianten wel zo klein mogelijk houden.”

Begrijpt u dat mensen dat na achttien maanden beperkingen onvoldoende zwaar vinden wegen? Er zijn er die jullie verwijten de maatschappij als een persoonlijk labo te zien en te weinig voeling te hebben met het gewone leven.

(lacht) “Wie dat zegt, vergeet dat wij ook mensen in de maatschappij zijn met een dagelijks leven. Ik heb dit weekend ook met plezier een terrasje gedaan.  En ik pols bij vrienden en mijn patiënten die in de zwaarst getroffen sectoren zitten. In de GEMS-adviezen is ook de nood aan ondersteuning voor de sociaal zwakkeren opgenomen. 

“Soms ga ik op sociale media het gesprek aan met mensen die ons dat soort verwijten maken. Dan maak ik duidelijk dat wij zeker niet tegen versoepelingen zijn, maar dat we willen vermijden dat het weer misloopt door die versoepelingen ondoordacht door te voeren. Vaak ontstaat dan wederzijds begrip. De expertengroep houdt wel rekening met alle aspecten, alleen hebben we als maatschappij een lange tijd in de achtervolging van het virus gezeten.”

Ook de vaccinpas staat op de agenda van het Overlegcomité en ook hierin zouden de experts een strengere aanpak willen waarbij je pas een vaccinatiecertificaat krijgt na twee prikken, terwijl politiek het voorstel circuleert om dat al vanaf drie weken na de eerste prik te doen.

“Als het doel is om te vermijden dat de intensieve zorgen op je reisbestemming overbelast raken, dan volstaat één prik. Die beschermt goed tegen ernstige ziekte en hospitalisatie. Maar er is dan wel nog een kans dat je mild ziek wordt of zonder symptomen besmet raakt. 

“En met één prik perken we de varianten minder in. Na twee prikken is de kans op overdracht en dus het importeren van varianten in ons land na een reis veel minder en dat vormt een veel betere barrière tegen een toename van het aantal gevallen. Dat is de keuze die beleidsmakers moeten maken. Ze moeten duidelijk hun doel formuleren en eerlijk zijn over wat hun keuze dan precies betekent. Ik hoor ondertussen Frank Vandenbroucke (minister van Volksgezondheid, Vooruit, BDB) alvast wijzen op het feit dat meerdere landen twee prikken gaan eisen als voorwaarde voor een vaccinatiepas, dus het zou vreemd zijn mocht België daar dan van afwijken.”

IJvert de GEMS ook voor CO2-meters in de klassen?

“Wij pleiten voor degelijke ventilatieplannen. Zulke meters zijn daar vaak een onderdeel van.”

De privéknuffels zijn terug ondanks jullie protest en eerder negeerde het beleid ook al jullie bezwaar tegen zomerfestivals en tuinfeesten. Voelt u zich gepasseerd?

“Nee. Ik ben arts. Ik zit niet in de GEMS om al dan niet gepasseerd te worden. Ik geef advies op basis van kennis en evidentie. Dat hebben we gedaan. Wat daarna volgt, is beleid en politiek. Ik ga ervan uit dat die weet wat gedaan mocht het toch weer mislopen.”

Hoe ziet u de zomer in het Rijk der Vrijheid tegemoet?

“Als infectioloog hou ik toch mijn hart toch vast, zeker in verband met het EK, al ga ik dat als supporter zeker volgen. Het is hopen dat iedereen zijn verstand gebruikt en dat men op de plaatsen waar de grote schermen zullen staan alles in goede banen kan leiden. Hoe hoger de Rode Duivels eindigen, hoe moeilijker dat gaat worden!” (lacht)

Hoe realistisch is dat voor een bevolking die uitermate hard snakt naar vrijheid?

“Dat is een vraag voor de psychologen, maar in de motivatiebarometer is momenteel alvast geen verdere daling te zien in de motivatie om de basisregels te blijven volgen. Ik denk ook dat mensen voorzichtiger zijn dan we denken. We zien vaak alleen de uitspattingen in de media. Maar zeker wie een verhoogd risico loopt, let volgens mij toch nog op. Bij de jongeren is dat begrijpelijk minder het geval en zij wachten het langst op een vaccin, maar ook dat kan je deels in goede banen leiden. Ik hoor dat minister Demir (Justitie en Toerisme, N-VA, BDB) 10 miljoen euro uittrekt om events coronaproof te maken. Dat soort ingrepen zullen deze zomer een belangrijke rem moeten zetten op te veel viruscirculatie.”