Hoe gevaarlijk is de bliksem? En kan een blikseminslag ook bij heldere hemel?

Het is geen toeval dat onweders vooral in de zomer voorvallen, want voor een onweer heb je een groot temperatuurverschil nodig. Bijvoorbeeld koele zeelucht die na een warme dag over het vaste land trekt. De warme lucht gaat stijgen en door die luchtstroming ontstaan er de typische hoge onweerswolken.

Bliksem ontstaat omdat in de wolk ijsdeeltjes tegen elkaar wrijven en zo statische elektriciteit veroorzaken. Vergelijk het met het wrijven van textiel over een ballon. Als je die ballon daarna tegen je hoofd houdt, gaan je haren rechtop staan, omdat die ballon statisch geladen is. Die lading kan positief of negatief zijn.

In een onweerswolk gebeurt dat op grote schaal. De onderkant van de wolk wordt negatief geladen, de bovenkant positief. Als het spanningsverschil tussen beide groot genoeg is, krijg je een ontlading: de bliksem. Meestal tussen wolken onderling, maar soms zoekt de bliksem ook een weg naar de grond. En zo krijg je een blikseminslag.

Bekijk hier de uitleg in video en lees eronder voort:

Ja, dat kan. De aarde onder een onweersbui is positief geladen. De meeste bliksem is negatief geladen en zoekt dus zijn weg recht onder het onweer naar beneden. Dit zijn de klassieke blikseminslagen die je verwacht bij een onweder.

Een kleine minderheid van de bliksem is echter positief geladen. Die slaan niet in onder de bui, maar naast de bui. En dat kan gerust een paar kilometer verder zijn. Er zijn gevallen bekend van inslagen tientallen kilometers van het onweer. De buitenkant van de bui is immers positief geladen, de aarde naast de onweersbui negatief. Zo krijg je dus een blikseminslag bij heldere hemel.

Die laatste soort, de positieve bliksem, is veruit de gevaarlijkste. Doordat de ontlading zo’n grote afstand moet afleggen, is er meer energie voor nodig. Het is de soort blikseminslag die vaak gepaard gaat met een luide knal. Doordat die naast de bui inslaat, kan die ook makkelijker brand veroorzaken omdat daar waar die inslaat het niet noodzakelijk geregend heeft of zal regenen.

De gevaarlijkste schade die iemand kan oplopen is uiteraard elektrocutie, vaak met brandwonden, maar door de inslag kan ook ons hart stoppen met kloppen. Als de elektrische stroom door ons lichaam gaat, kunnen ook andere organen geraakt worden. Tijdens een onweer regent het vaak fel, als je doorweekt bent zal het water op de huid de stroom het snelst afvoeren naar de grond.

Lees voort onder de foto:

De bliksem kiest de gemakkelijkste weg en slaat in waar het elektrische veld het grootst is.  Zo goed als alles geleidt stroom beter dan de lucht, dus slaat de bliksem vaak in op het hoogste punt. Ook ijzeren constructies geleiden erg goed en trekken dus de bliksem aan.

Het precieze pad van een blikseminslag blijft moeilijk te voorspellen. In de woestijn bijvoorbeeld slaat de bliksem dikwijls recht in op het zand, omdat dit heel slecht stroom geleidt en de bliksem zo weinig mogelijk zand wil doorkruisen om het grondwater te bereiken.

Uit voorzorg kun je toch maar beter niet schuilen onder bomen, en vermijd hoge torens of lantaarnpalen. Stap van de fiets en zet een elektrische fiets uit. Gebruik in geen geval een paraplu, of loop niet rond met vislijnen. Schuil dus het beste binnen, in huis, met de ramen gesloten. Je kunt beter ook wegblijven van stromend water.

Ook een auto biedt bescherming: het metalen koetswerk is een zogeheten kooi van Faraday die de elektriciteit aan de buitenkant houdt en naar de grond afleidt. Wie niet kan schuilen, hurkt het best op de grond. Voeten dicht bij elkaar. Ga niet liggen. Ben je in groep, ga dan niet bij elkaar zitten. Ga ook uit open water.

Lees voort onder de foto:

Help altijd iemand die door de bliksem getroffen is. Mensen slaan geen elektriciteit op. Het is ongevaarlijk om een slachtoffer van een inslag aan te raken. Een snelle reanimatie kan het verschil maken tussen leven en dood. En contacteer natuurlijk meteen de hulpdiensten.

Wees ook na de inslag voorzichtig, want de bliksem kan meermaals op dezelfde plaats inslaan. Volgens een recent onderzoek kan het gebeuren dat de lading van een onweerswolk niet in één keer te ontladen is waardoor er een tweede (of nog een volgende) ontlading kan volgen. Als de omstandigheden niet veranderd zijn, kan dat op dezelfde plaats zijn.

Voor de volledigheid nog dit: de kans om getroffen te worden door een bliksem in ons land is ongeveer 1 op 3 miljoen per jaar. Je elke dag in ons verkeer begeven is een veel groter risico. Zelfs als de bliksem rechtstreeks op je inslaat, dan heb je nog een kans van twee op de drie om het te overleven.