5 redenen om dichter bij het werk te wonen (of meer te telewerken): een betere gezondheid en minder stress 

Door de coronacrisis zijn we met heel veel mensen gaan thuiswerken, en hebben we daar de voor- en nadelen van geproefd: meer vrije tijd, maar ook de coronakilo's en het gemis aan sociaal contact op het werk. 

Maar hoeveel van dat telewerken zal er overblijven zodra we het ergste van de coronacrisis hebben gehad? Volgens een recente Amerikaanse studie zullen we in de toekomst 22 procent van onze werkdagen thuis opvullen, tegenover gemiddeld 5 procent voor de pandemie. Een grote verbetering, maar wel amper de helft van de 2 à 3 dagen per week die werknemers in België graag zouden blijven telewerken.

De pendeltijd van en naar het werk of onze dagtaak bepaalt mee ons geluksgevoel, maar wat zijn de voordelen nu precies, en wat zijn de mogelijke valkuilen? Lode Godderis, professor arbeidsgeneeskunde aan KU Leuven, wikt en weegt en geeft tips mee voor telewerken. 

Wie niet moet pendelen, of maar heel kort, maakt uiteraard de meeste tijdswinst, tijd die op verschillende manieren kan worden ingezet. Het is logisch dat wie meer vrije tijd heeft, een groter geluksgevoel kan creëren. Of omgekeerd. 

Wie langer dan 60 minuten per traject pendelt, zou een negatieve impact kunnen ondervinden op de relatie.  Volgens een Zweedse studie gaan getrouwde koppels die lang moeten pendelen vaker uit elkaar dan koppels die niet of veel minder moeten pendelen: de kans op een scheiding ligt bijna de helft hoger.

Sommige mensen maken bewust de keuze om langer te pendelen, bijvoorbeeld om voor een beter betaalde job te gaan. "Mannen zouden meer geneigd zijn om zo'n keuze te maken dan vrouwen. Je ziet hier een duidelijk verschil man-vrouw. Vrouwen maken eerder de keuze voor korter woon-werkverkeer, omdat ze vaker verantwoordelijkheid thuis opnemen." 

Er is een keerzijde aan kiezen voor een hoger loon, zegt professor Lode Godderis: "Je zou tot 40% meer moeten verdienen om te compenseren wat je op persoonlijk vlak verliest." Een hoger loon is eigenlijk gewin op de korte termijn, een quick win, terwijl de andere kant, de gezondheidswinst op langere termijn, moeilijk te bepalen is. Zo'n afweging geldt vooral bij een lange pendeltijd, langer dan 1 uur. 

Met telewerken winnen we uiteraard het meeste tijd, maar er zit ook een serieuze adder onder het gras. De grens vervaagt immers tussen het werk en de privétijd. "We zien dat werknemers de neiging hebben om een groot deel van die vrijgekomen tijd in te vullen met langer te werken. Officieel gaat het om 40 procent van de werknemers. Het lijkt erop dat mensen de vrijgekomen pendeltijd gaan beschouwen als werktijd", zegt Godderis. "Maar dit is meteen het grootste nadeel. In het algemeen ervaren mensen het toch als positief: ze kunnen meer tijd in hun gezin stoppen, of ontspannen." Het komt er dus op aan om het werk voldoende af te lijnen om te veel overwerk te vermijden.

Wie te lang moet pendelen, krijgt te maken met pendelstress. Je ziet een viertal bepalende factoren van die stress, vertelt Lode Godderis: de duurtijd die je spendeert, de afstand, de voorspelbaarheid en het al dan niet controle hebben over de situatie. 

Vooral dat laatste durft in de files nog wel eens tegenvallen: onverwachte files door een ongeluk of incident, of langere dan structurele files. "Meestal denken we in termen van tijd. Als je het weet hoelang het zal duren, kan je ermee leven. Voorspelbaarheid zorgt ervoor dat het stressniveau lager is. Als we de controle over de situatie verliezen, heeft dat een negatieve invloed", zegt Godderis. 

Ook de duur van de verplaatsing speelt mee, maar dan wel in verhouding tot de afstand die je aflegt. Wie een halfuur doet over pakweg 5 km zal meer stress ervaren dan iemand die een halfuur doet over 50 km.  

Een Zweedse studie keek ook naar het mentale aspect en komt tot de conclusie dat lang pendelen (meer dan 60 minuten) een negatieve impact kan hebben op verschillende parameters zoals de slaapkwaliteit, de ervaren stress, het energiepeil, en de mentale gezondheid in het algemeen.  

Telewerken lijkt hier de ideale oplossing omdat de pendelstress dan volledig wegvalt, maar er is een kleine kanttekening: er is minder (of geen) tijd om de knop om te draaien bij de wisseling tussen werk en privé. "Je hebt wel eens een moment nodig om alles wat te laten inzakken, om de dingen te verteren. Dat valt weg", schetst Godderis. 

Hij geeft als tip om de routine van een verplaatsing te vervangen door een korte wandeling bijvoorbeeld, om het iets beter afgebakend te houden. "Je kan in het park even gaan wandelen, of snel met de fiets naar de bakker gaan. 20 minuutjes zijn zeker voldoende." 

Wie dichter bij het werk gaat wonen, zal sneller geneigd zijn om alternatieve vervoersmiddelen te nemen en bijvoorbeeld te voet of met de fiets te gaan. 

Wie meer beweegt, pikt er meteen de gezondheidsvoordelen van mee, en doet dat structureel omdat we toch verschillende dagen per week naar het werk (blijven) gaan, ook na de coronacrisis. Een Amerikaanse studie vond een duidelijke link tussen actief pendelen en een gezonder gewicht. Actieve pendelaars hebben bijvoorbeeld minder kans op suikerziekte en hart- en vaatziekten. 

Een andere studie uit North Carolina bevestigt dat en zegt dat actief pendelen een positieve invloed heeft op o.a. BMI, bloeddruk en lichaamsgewicht, evenals op de algemene conditie en dat zowel bij mannen als bij vrouwen. Wie minstens een half uur per dag licht tot matig beweegt, heeft al meteen heel wat voordelen voor de algemene gezondheid.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) stuurde in de herfst een nieuwe richtlijn uit van 60 minuten matige tot intense beweging per dag voor jongeren, en 2,5 tot 5 uur per week voor volwassenen voor een algemeen betere gezondheid. 

En er is nog een indirecte link met minder overgewicht: wie minder lang pendelt, heeft meer tijd om gezonde voeding klaar te maken. 

We herinneren ons nog het onwezenlijke beeld van lege wegen tijdens de allereerste strenge lockdown vorig jaar. 

Hoe minder we moeten pendelen, hoe beter uiteraard voor het milieu en het klimaat: er is minder luchtvervuiling, we stoten minder broeikasgassen uit en er is minder geluidsoverlast. Een Spaanse studie onderzocht het effect van een betere ruimtelijke planning met een model voor Barcelona: onze ecologische voetafdruk verkleint als we dichter bij het werk wonen. 

In de toekomst zal de voetafdruk van sommige pendelaars misschien wel verkleinen, nu de federale overheid tegen 2026 in fases wil overstappen naar volledig elektrische bedrijfswagens. Dat zal al een verschil maken, want bedrijfswagens zijn in ons fiscaal model nu eenmaal heel populair - momenteel zouden er 1,25 miljoen van de ongeveer 6 miljoen auto's in ons land ingeschreven zijn op een ondernemingsnummer. 

Ook tijdens een elektrische rit kan je natuurlijk nog altijd in de file staan met mogelijk tijdverlies, stress en gebrek aan beweging. En er is meer: wie de auto thuis laat en actief pendelt of het openbaar vervoer neemt, is alvast ook verlost van twee andere risico's: dat op boetes en dat op een auto-ongeval. 

Wie gestresseerd aankomt op het werk door het pendelen, is eigenlijk al op een verkeerde manier aan de werkdag begonnen. Gestresseerd aankomen heeft een impact op het functioneren, de zogenoemde spill-over. Daardoor is er meer kans op conflicten met collega’s en negatief gedrag. 

Ook voor ziekteverzuim is er een link gelegd. Hoe langer de reistijden, hoe vaker een ziektebriefje werd ingediend. Uit een Zweedse studie bleek dat werknemers die lang pendelen zich vaker ziek afmelden. Dit effect werd vooral gezien bij lagere inkomens en bij vrouwen. 

Andere studies bevestigen dat. Wij pikken er één cijfer uit: wie op 40 km van het werk woont tegenover slechts op 10 km, zou 12 procent meer kans hebben om afwezig te blijven op het werk, en wie helemaal niet meer zou moeten pendelen, zou dan weer 14 procent minder vaak afwezig zijn. Niet enkel werknemers, maar ook werkgevers hebben er dus belang bij dat de pendeltijd zo kort mogelijk blijft. "Momenteel zien we in cijfers over kort verzuim dat o.a. door telewerken het kort werkverzuim gedaald is", stipt Lode Godderis aan.