België bereidt terugkeer IS-vrouwen vanuit kamp in Syrië voor, Rudi Vranckx: "Dossier dat al 3 jaar zit te verzieken"

In Syrië verblijven nog altijd 13 Belgische moeders in detentiekampen met samen 30 kinderen. 4 moeders verblijven - met 13 jonge kinderen - in het kamp Al Hol. 9 moeders zijn in kamp Al Roj, zij hebben samen 17 kinderen. De missie van Buitenlandse Zaken nu gaat over vrouwen en kinderen in kamp Al Roj. Daar verblijven ook nog twee Belgische vrouwen zonder kinderen - één van hen heeft een kind verloren in de oorlog - en een Belgische grootmoeder. Zij komen vermoedelijk nu niet in aanmerking voor repatriëring. 

Professor psychologie Gerrit Loots (VUB) pleit ervoor IS-vrouwen én hun kinderen allemaal terug te halen naar België. "Doorbreek die banden niet in het belang van de kinderen", zegt hij in deze reportage van "Terzake". 

Van de 13 Belgische moeders zijn er 9 veroordeeld wegens lidmaatschap van een terroristische organisatie. Tegen 4 moeders loopt een internationaal aanhoudingsmandaat. De moeders die mogen terugkeren, zullen na aankomst dan ook meteen opgepakt en opgesloten worden.

Tijdens de missie van Buitenlandse Zaken nu hebben bijna alle vrouwen aangegeven dat ze willen terugkeren naar België. De meesten onder hen hebben dat al in 2018 gezegd, nadat ze IS hadden verlaten.  Alleen is het niet zeker dat alle moeders ook mogen terugkeren. Dat beslist de Belgische overheid.

Vraag is dan ook wat er met de kinderen gebeurt als hun moeder niet mag terugkeren. In principe moeten de vrouwen dan toestemming geven voor de repatriëring van hun kind(eren) en staan ze hun kinderen de facto af. Maar tegelijk betekent dat mogelijk ook dat kinderen - van wie de moeder niet mag terugkeren en van wie de moeder hen niet wil afstaan - verplicht zijn om mee in het detentiekamp te blijven. 

Bij de vrouwen en kinderen in Al Roj zijn DNA-stalen afgenomen die in België verder onderzocht worden. Als blijkt dat de kinderen effectief Belgisch zijn, kunnen ze dus - met toestemming van de moeder - gerepatrieerd worden. Wanneer dat zou gebeuren, is niet duidelijk. 

Eerder zijn al 22 kinderen teruggekeerd naar België. Zij worden nauwgezet en goed opgevolgd en verblijven intussen bij een pleeggezin of bij familie, zoals de grootouders. De kinderen die nu mogen terugkomen, zullen ook eerst in een ziekenhuis opgevangen worden. Daarna wordt samen met de jeugdrechter en organisaties als Child Focus bekeken waar zij best opgevangen worden.

De kampen waar de Belgische vrouwen en kinderen verblijven, stonden lange tijd onder controle van de Koerdische autoriteiten, maar het kamp Al Hol is feitelijk overgenomen door IS. Daardoor kon een eerder geplande missie in het voorjaar om DNA te verzamelen van de vrouwen en de kinderen in dat kamp, niet doorgaan. Ook nu is de situatie in Al Hol nog altijd te gevaarlijk en chaotisch om ook daar een DNA-missie te doen. 

Het feit dat IS de plak weer zwaait in Al Hol is slecht nieuws. Vrouwen die willen terugkeren naar hun eigen land, worden er gestraft door IS en de organisatie doet er alles aan om hen weer terug te brengen naar hun gebieden. Zij vallen dus opnieuw in handen van IS en worden verder geïndoctrineerd.

Het is om die reden dat Belgische experten zoals Heidi De Pauw van Child Focus en Gerrit Loots, professor psychologie van de VUB, al lange tijd vragen dat de kinderen onmiddellijk teruggehaald worden. En best ook hun moeders. Want als zij onder de radar verdwijnen, kunnen ze later een risico vormen voor de veiligheid. Ook voor de veiligheidsdiensten is dat een belangrijk argument om de vrouwen naar België te halen. Uit Al Hol zijn eind vorig jaar drie vrouwen verdwenen met 4 Belgische kinderen tussen 4 en 7. Niemand weet waar zij zijn.

"Dit is een dossier dat al drie jaar zit te verzieken, en dat nu wordt aangepakt", zegt Rudi Vranckx, die de kwestie al lang opvolgt, in "Terzake". "De basislogica die daarachter schuilt, is dat de overheid een probleem dat al jarenlang aansleept niet verder wil laten politiseren". Want het is wel degelijk een beladen dossier. "Je mag niet onderschatten: dit gaat over vrouwen die vertrokken zijn in een periode dat we ook hier werden geteisterd door terreur, en die onze samenleving en haar waarden heeft afgezworen."

Maar naast de wens om de kwestie niet verder te laten aanslepen, zit ook een humanitaire logica (zeker met betrekking de kinderen in de kampen) en een juridische logica (de vrouwen hun Belgische nationaliteit afnemen kan niet zomaar). 

"En de essentie is natuurlijk het veiligheidsrisico", zegt Vranckx. "Je moet die vrouwen kunnen controleren voor de veiligheid. Als je ze naar hier haalt, worden ze berecht, worden ze minimaal vijf jaar lang opgesloten en blijven ze ook daarna gevolgd worden. Blijven ze in de kampen in Syrië, dan dreigen ze te verdwijnen in de natuur."

Bekijk hier het gesprek met Rudi Vranckx in "Terzake" (de tekst gaat hieronder door):

Merkwaardig is volgens Rudi Vranckx ook dat er min of meer tegelijk repatriëringen gebeuren naar verschillende, ook West-Europese landen. "Maar je merkt geen gecoördineerde actie, het lijkt allemaal onder de radar te gebeuren."

Het voorbije weekend heeft ook Nederland één vrouw en drie Nederlandse kinderen teruggehaald uit een Syrisch kamp. Daar ging het om een vrouw van 27 uit Gouda. Zij heeft een zoontje van 5 met een Antwerpse IS-strijder die nu in Irak in de gevangenis zit en daar ter dood veroordeeld is. Ook haar zoontje van 3 en nog een Nederlands meisje van 12 zijn teruggehaald. 

Bekijk hier het verslag over de repatriëring van de Nederlanders uit Syrië: