Artsen zonder Grenzen slaat alarm over situatie op Griekse eilanden: "Stop met hotspot-beleid voor asielzoekers"

Wie jaren in de Griekse kampen moet leven, lijdt ernstige schade door de omstandigheden daar, zo stelt Artsen zonder Grenzen in het rapport. De kwaliteit van de opvang is erbarmelijk: er is geweld, angst, onzekerheid over de tergend trage asielprocedures en over de toekomst, en bovendien botsen de asielzoekers op een gebrek aan informatie over die procedures en over de voortgang ervan.

Artsen zonder Grenzen heeft vorig jaar en het jaar voordien 1.369 patiënten verzorgd in haar klinieken voor geestelijke gezondheidszorg op de eilanden Lesbos, Chios en Samos. Veel van die mensen leden aan ernstige psychische aandoeningen, zo stelt de organisatie, waaronder posttraumatische stress en depressie. Dat leidde zelfs tot zelfverminking bij kinderen en zelfmoordpogingen bij adolescenten. 

De asielzoekers verwezen zelf naar de dagelijkse stress en de constante angst als voornaamste oorzaak van hun problemen. Behalve onder de slechte levensomstandigheden, de lange en onzekere procedures, en het geweld en de onveiligheid in de kampen, leden ze ook onder de angst voor deportatie, het gebrek aan medische zorg en het feit dat ze soms van gezinsleden gescheiden blijven. 

Artsen zonder Grenzen klaagt ook aan dat de overheden op de Griekse eilanden zelfs de meest elementaire levensbehoeften jarenlang verwaarloosd hebben. Het waren hulporganisaties die moesten instaan voor cruciale dingen als gezondheidszorg en water omdat de overheid in gebreke bleef. Zo hebben teams van Artsen zonder Grenzen tussen oktober 2019 en mei 2021 meer dan 43 miljoen liter schoon water vervoerd voor mensen in het overvolle kamp Vathy op het eiland Samos, zegt de organisatie.

In het nieuwe rapport neemt Artsen zonder Grenzen ook het zogenoemde "hotspot"-systeem in Europa op de korrel. De bedoeling daarvan was dat migranten en vluchtelingen die Europa binnenkwamen bij de buitengrenzen werden opgevangen in "hotspots", waar ze geïdentificeerd en geregistreerd moesten worden, en waar hun asielaanvraag via een snelle procedure zou worden onderzocht.

Ook op de Griekse eilanden waren er enkele van die hotspots. De bekendste was Moria op het eiland Lesbos, een kamp dat vorig jaar volledig in vlammen is opgegaan. De bedoeling was dat migranten en vluchtelingen slechts relatief korte tijd in die hotspots zouden verblijven, om dan snel door te schuiven naar elders.

Maar dat liep totaal anders, met name op de Griekse eilanden. Moria werd in de ogen van velen een soort vergeetput, met onmenselijke levensomstandigheden. Door de overbevolking, maar ook omdat die asielprocedures - anders dan de bedoeling was -  onoverzichtelijk lang aansleepten.

Bekijk hier een reportage uit "Terzake" van februari vorig jaar over de oplopende spanningen in de Griekse kampen: 

Volgens Artsen zonder Grenzen blijven Griekenland en Europa - ondanks dure beloftes - die aanpak verder standaard hanteren. Zo wordt nu een nieuw centrum gebouwd op het Griekse eiland Samos, buiten de hoofdstad Vathy. Het kamp zal omgeven zijn door prikkeldraad en mensen zullen worden gehuisvest in containers. Ook andere vergelijkbare centra worden gepland.  

Artsen zonder Grenzen vraagt dat Europa afstapt van een beleid dat volgens de hulporganisatie gericht is op afschrikking. De EU moet de toegang verbeteren tot dringende hulpverlening en bescherming, en werk maken van de hervestiging van wie asiel of een tijdelijke verblijfsstatus verkrijgt.

Binnen de Europese Unie wordt op dit moment gedebatteerd over een nieuw migratie- en asielpact. De bedoeling zou zijn dat alle lidstaten daarin mee verantwoordelijk worden voor de opvang en de procedures voor migranten en vluchtelingen die bij de buitengrenzen aankomen. Lidstaten die zelf geen mensen willen opvangen, zouden bijvoorbeeld verantwoordelijk kunnen worden voor de repatriëring van afgewezen asielzoekers. Maar over dat pact is er nog lang geen overeenstemming.

Bekijk hieronder een reportage over de situatie tijdens corona in Moria: