Wat is PFOS?

PFOS is een chemische stof gebruikt in producten om bijvoorbeeld textiel water- en vuilafstotend te maken. PFOS behoort tot de bredere groep van PFAS. Die worden ’eeuwige chemicaliën’ genoemd omdat ze heel moeilijk afbreekbaar zijn. PFAS stapelen zich op in het lichaam, wat leidt tot gezondheidsrisico’s.

Wat zijn de gezondheidsrisico’s van PFOS?

PFAS worden gelinkt aan een verstoorde ­hormoonbalans, verhoogde cholesterol, verminderd geboortegewicht, een lagere kans om zwanger te worden, invloed op de groei en het gedrag van kinderen. Het inter­nationale kankeronderzoeksinstituut IARC classificeert PFOS bovendien als ‘mogelijk kanker­verwekkend’. Er zijn ook sterke aanwijzingen dat PFOS het immuunsysteem verzwakt, en dus ook de mate waarin dat zich kan verzetten tegen ziektes en reageert op vaccinatie.

• Braadpannen en blusschuim vergaan, maar PFAS blijven altijd bestaan

Hoe kwam PFOS in Zwijndrecht in de grond terecht?

Het Amerikaanse bedrijf 3M, bekend van het plakbandmerk Scotch, produceerde in haar vestiging in Zwijndrecht PFOS tot begin ­jaren 2000. Er zijn sterk verhoogde concentraties PFOS vastgesteld in de bodem en het grondwater, maar ook in pissebedden, wormen en mezen op het terrein.

Hoe ging 3M om met de PFAS-problematiek?

Al in 1950 dook in de Verenigde Staten een intern document van 3M op waaruit bleek dat PFAS zich opstapelt in het bloed van muizen. In 1980 zou 3M alle medewerkers in de vestiging in Zwijndrecht geïnformeerd hebben over de opbouw van chemicaliën in het bloed. In 2002 zette 3M zelf de productie van PFOS stop. De officiële reden daarvoor is dat het niet of nauwelijks afbreekbaar is.

Welke kosten neemt 3M op zich?

In theorie moet 3M de kosten voor de sanering van de bodem betalen. Het bedrijf voert daarvoor momenteel een beschrijvend bodemonderzoek uit van de omgeving van de ­fabriek. Dat moet begin 2022 afgerond zijn. Intussen zijn de kosten die voortvloeien uit het grondverzet van verontreinigde gronden voor de bouwheer, Lantis, die ze doorrekent aan de Vlaamse overheid. Lantis schat ze op 63 miljoen euro.

• PFOS-vervuiling Oosterweelwerf kost Vlaanderen nu al 63 miljoen

Waarom krijgt het PFOS-dossier nu pas aandacht?

In academische middens staat Zwijndrecht al meer dan tien jaar bekend als een hotspot van PFOS-vervuiling. Toch is het probleem al die tijd zwaar onderschat. Omdat binnenkort op de Antwerpse Linkeroever de graafwerken voor de Scheldetunnel beginnen, luidde een coalitie van milieubewegingen de alarmbel – de vervuiling dreigt immers vrij te komen. In de nasleep van dat protest gebeurt verder onderzoek naar de vervuiling en de risico’s voor de bewoners van de streek.

• Zwijndrecht al jaren internatio­nale hotspot van PFOS-vervuiling