Het asielbeleid moet strikter, maar gaat dat staatssecretaris Sammy Mahdi ook lukken?

Een consequent asielbeleid is van het allergrootste politieke belang, toch aan Vlaamse zijde van de federale regering. In Vlaanderen is de grondstroom zo dat wie verkiezingen wil winnen, met stevige standpunten en liefst ook maatregelen rond asiel en migratie moet kunnen uitpakken.

Dat beleid was bij de verkiezingen in 2019 de allereerste bekommernis van de kiezer. Nu is dat even weggedrukt door corona, maar je kunt ervan uitgaan dat dat in 2024 wéér zo zal zijn.

En dan is dat voor de klassieke machtspartijen een strijd op leven en dood: op dit moment is de combinatie van Vlaams Belang en N-VA goed voor de helft van de zetels in het Vlaams parlement. Als dat in 2024 ook echt zo zou worden in de praktijk, dreigt een stilstand van het hele politieke systeem. 

Het belang van een strikt asielbeleid kan voor de Vlaamse partijen moeilijk overschat worden. En daar zet staatssecretaris voor Asiel en Migratie, Sammy Mahdi, ook volop op in. En het plan bevat zeer zeker erg strikte elementen, maar tegelijkertijd zitten er ook duidelijke toegevingen aan de Franstalige partners in.

Staatssecretaris Sammy Mahdi: "Migratie is een gepolariseerd thema." (lees voort onder de video)

Centraal daarin staat het vrijwillige terugkeerbeleid, wat op termijn betere resultaten oplevert dan een politiek van gedwongen terugkeer. Sammy Mahdi daarover bij het verlaten van de kern, de vergadering met topministers: "We gaan voor een beter terugkeerbeleid. Want tot nog toe krijgen jaarlijks 23.000 afgewezen asielzoekers het bevel om het land te verlaten. Maar doen ze dat niet. De recepten van het verleden hebben niet altijd gewerkt.

Bedoeling is om via twee of drie terugkeerbureaus per provincie en nieuw aan te werven personeel de afgewezen asielzoekers te begeleiden en ze aan een toekomst in hun land van herkomst te helpen.

Lukt dat niet, dan worden de teugels stukje bij beetje aangetrokken. Zo zou de politie bijvoorbeeld de identiteitspapieren van afgewezen asielzoekers in beslag kunnen nemen. Of komen er alsnog woonsbetredingen - wat in de vorige regering afketste op het verzet van MR. Het kind krijgt nu echter een andere naam: het visitatierecht, dat altijd onder toezicht van een rechter wordt uitgeoefend.

De allerlaatste fase is dan de gedwongen terugkeer, desnoods met een verplichte coronatest. Want nu weigeren veel landen van herkomst om afgewezen asielzoekers terug te nemen als ze geen negatieve test kunnen voorleggen. Maar veel afgewezen asielzoekers weigeren dat te doen, en zijn dus de facto niet te repatriëren.

Het is een plan dat op twee manieren voorgesteld kan worden, al naargelang de stukken die eruit gehaald worden. Relatief mild, als het accent op de vrijwillige terugkeer ligt. Of op het wettelijke verbod om kinderen op te sluiten in afwachting van de repatriëring. Maar het lijkt harder als er meer nadruk ligt op zaken als het visitatierecht/woonstbetredingen of verplichte coronatesten.

Die dubbele boodschap is van belang: de Vlamingen kunnen overwinningen claimen en de Franstaligen kunnen dat ook. Alleen, in de media werd het plan meteen vrij hard neergezet, met het accent op bijvoorbeeld de woonstbetredingen. Niet voor niets ging Mahdi bij het verlaten van de kern relatief fors te keer tegen de "desinformatie" door de media: het ondergraaft zijn kansen om een tot een akkoord te komen. 

Bij Ecolo leidde het in elk geval tot weerbarstige reacties. Georges Gilkinet, federaal vicepremier voor Ecolo, reageerde met een niet mis te verstaan "no pasaran", op een tweet over het visitatierecht. Voor Mahdi wordt het in elk geval nog een strijd bergop de komende weken.

Wie niet gelooft dat Mahdi zijn slag thuis haalt, is een van zijn voorgangers op de stoel: Theo Francken. Het N-VA-Kamerlid denkt dat dit "het Waterloo van Mahdi" wordt en dat hij de Franstaligen niet meekrijgt in het verhaal. "Hij zit met de handen in het haar".

Overigens denkt hij ook dat Mahdi het warm water opnieuw wil uitvinden. Ook de vorige regering huldigde het principe van vrijwillige terugkeer met speciale coaches en het visitatierecht is een doorslagje van de woonstbetredingen.

Volgens Francken heeft Mahdi trouwens geen andere keuze dan die vrijwilligheid van de terugkeer te benadrukken. "Er is geen plaats meer in de gesloten instellingen (van waaruit afgewezen asielzoekers gerepatrieerd worden,nvdr). En hij wil twee nieuwe centra bouwen, maar dat krijgt hij deze legislatuur nooit meer klaargespeeld."

"De voorstellen van Mahdi zijn drie keer een slag in het water", reageert partijvoorzitter Tom Van Grieken van Vlaams Belang. "Door in een wet te gieten dat gezinnen met minderjarige kinderen niet mogen worden opgesloten, geeft staatssecretaris Mahdi een signaal aan de mensensmokkelaars: als je hier raakt met kinderen, ben je voor jaren safe." 

Dat woonstbetredingen op een "no pasaran" van Ecolo stuiten is volgens Van Grieken een tweede slag in het water. Als je dan ook nog eens actief opsporen op de openbare weg onmogelijk maakt, wordt gedwongen terugkeer volgens de VB-voorzitter helemaal onmogelijk. 

"De staatssecretaris probeert dan maar zijn gezicht te redden door de nadruk te leggen op vrijwillige terugkeer", zegt Van Grieken. "Maar dat is de afgelopen decennia nooit gelukt. Waarom zou dat nu dan wel lukken?