Rusland onder de loep: opnieuw een toernooi zonder verwachtingen

© GETTY
Peter t'Kint
Peter t'Kint Redacteur bij Sport/Voetbalmagazine

In het stadion waar ze drie jaar geleden de halve finale verloren van Frankrijk en brons pakten tegen Engeland, beginnen de Rode Duivels zaterdag aan hun EK. Eerste tegenstander: Rusland, het gastland van drie jaar terug. Hoe verging het dat land en zijn voetbalploeg in de tussentijd? Twee getuigenissen.

Even terug naar toen, naar juli 2018. Op een paar dagen tijd gaat het voor de Belgen van de hel naar de hemel. Eerst zijn er de tranen om de uitschakeling, dan is er vreugde om het beste WK-resultaat ooit: de Rode Duivels winnen brons. Telkens in dezelfde stad: Sint-Petersburg. Parel aan de Neva en de Baltische zee, met zijn schitterende Hermitage en een prachtig stadion aan de rand van het water.

Hoe verging het Rusland sedertdien, vroegen we ons af. Maatschappelijk én sportief. Twee getuigen kregen we daarvoor de voorbije weken aan de praat. Via de telefoon; corona maakt reizen lastig.

Joost Bosman is Nederlands correspondent en bericht vanuit Moskou. ‘We hebben een rare periode achter de rug’, signaleert hij. ‘Eerst snel een totale lockdown van zes weken, daarna veel vrijheid. Of dat verstandig was, weet ik niet, maar prettig was het wel, je kon gewoon, als vanouds, naar de kroeg.’

De vaccinatie loopt slecht in Rusland. Vreemd want: ‘Rusland heeft een ongelooflijke coronadiplomatie gevoerd’, merkt Bosman op. ‘Heel veel landen kregen het Russische vaccin aangereikt. Je zou daaruit kunnen afleiden dat ze hun imago in de wereld boven de eigen bevolking stelden, maar de realiteit was dat de Russen het vaccin zelf niet wilden. Dat aantal groeit, ik geloof dat het nu op zestig procent staat.’

De redenen? Wantrouwen tegenover de autoriteiten, nog een restje van de oude Sovjet-Unie, maar ook aansluitend bij de wereldwijde scepsis dat de vaccins veel te snel zijn ontwikkeld. Bosman: ‘Rusland was het eerste land dat een vaccin klaar had en dat zorgde voor wantrouwen. Russen zijn ook fatalistisch. Als we het krijgen, zien we wel, en intussen houd ik me min of meer aan de regeltjes. Aanvankelijk hield iedereen afstand en droeg men de maskertjes plichtsbewust, maar inmiddels staan die vaak op half zeven, of hangen ze onder de neus. En in de metro draagt de helft ze nog. Er wordt op gewezen, maar niet bestraft.’

Rusland is een zeer beperkte ploeg, met weinig spelers die vanuit het niets iets kunnen creëren.’

Toke Möller, Deense volger van het Russisch voetbal

Sint-Petersburg

Een maand of wat geleden was hij in Sint-Petersburg. Bosman: ‘Er hing in de stad gaas voor een gebouw dat werd gerenoveerd, over de hele breedte van het pand, om het stof tegen te houden. Ik zei nog tegen mijn vriendin: kijk, op dat doek hangt nog een tekst van het WK 2018, terwijl over een paar weken het EK naar deze stad komt.’

Misschien geen toeval, of zuinigheid, maar recyclage van een goed gevoel. Tot eenieders verbazing deed Rusland het heel goed in 2018. Bosman: ‘Rusland was ontzettend trots, dat was mooi om te zien. Ik zat in het café naar de uitschakeling tegen Kroatië in de kwartfinale te kijken en dat ontplofte. Niemand droop teleurgesteld af. Toen we de metro in doken, bleven mensen scanderen. Rossya, Rossya. Het – en nu citeer ik een kenner – ‘slechtste team ooit’ had nog nooit de tweede ronde gehaald en ineens knikkerden ze Spanje eruit. Geweldig.’

Een jaar eerder had hij in deze kolommen nog een somber beeld geschetst over de organisatie. In Sotsji was de opening van de Olympische Spelen al voorbij, toen ze de laatste bedden nog moesten plaatsen en hij vreesde een gelijkaardig scenario. Maar hij vergiste zich. De organisatie was af en ook dat vervulde de Russen met trots. Bosman: ‘Mensen die voor het eerst in Rusland kwamen en voor het eerst met Russen werden geconfronteerd, waren lyrisch. Ik werd er zelf heel vrolijk van.’

Is de Rus drie jaar later beter af? Nog steeds vrolijk en trots? Helaas… ‘Uitgerekend de dag dat het WK begon, met Rusland-Saudi-Arabië, kondigde de regering aan dat de pensioenleeftijd met vijf jaar steeg. Delicaat, want Vladimir Poetin had jaren volgehouden dat daar geen sprake van zou zijn. Mensen voelden zich verraden. In mijn ogen situeert zich daar het begin van de val van zijn populariteit.’

Het stadion in Sint-Petersburg waar de Rode Duivels twee duels in de poulefase zullen afwerken.
Het stadion in Sint-Petersburg waar de Rode Duivels twee duels in de poulefase zullen afwerken.© GETTY

Daarna volgde een waslijst van gebeurtenissen en snel na het WK werd het beeld zo weer negatief. ‘Rond het tornooi was alles heel prettig, en dan denk je: prima gedaan, waarom kan het niet altijd zo zijn? Maar dat lukt dus niet. En dat kan ook niet meer lukken, denk ik. Economisch gezien geniet alleen de rijke elite en die wil dat niet veranderen. Ga je democratiseren en hervormen, dan open je de weg voor vrije pers en komen allerlei schandalen aan het licht. Dus kunnen ze alleen vooruit met repressie.’

2020 begon met Poetin die ineens allerlei grondwetswijzigingen aankondigde. Een uur na de rede werden regering en premier ontslagen en half maart werd aan de grondwet het amendement aangebracht dat alle vorige ambtstermijnen van Poetin vervielen. Bosman: ‘Dat was niets minder dan een constitutionele coup. Poetin mag straks weer deelnemen aan de presidentsverkiezingen en nog twee termijnen doen. Het is niet gezegd dát hij dat doet.’

Daarnaast zorgde hij nog op een andere manier voor zichzelf: alle – zijnde twee – presidenten van Rusland zijn ontslagen van rechtsvervolging. Tot hun dood immuun. Bosman: ‘Dat geeft toch aan dat Poetin bang is voor vervolging.’

Deadpool

Sportief nu. Wat mogen de Duivels zaterdag verwachten?

Toen Zenit begin mei voor de derde keer op rij kampioen werd, nam boegbeeld Artem Dzjoeba in een pak van Deadpool – een fictiekarakter uit de Marvelfilms – zijn prijs in ontvangst. In 2018 begon hij nog op de bank, maar toen het niet liep, werd de spits erin gegooid en Rusland ging draaien. De dorpsgek uit de selectie, met vaak wat onvolwassen gedrag. Tussen het WK en EK werd hij even geschorst vanwege een ophefmakende sextape. Hij werd al eens weggestuurd bij Spartak, later ook door Roberto Mancini bij Zenit, maar na het ontslag van de Italiaan werd hij teruggehaald. Nu hij is daar een icoon. In Sint-Petersburg staat zijn beeltenis in graffiti op de muur met de boodschap: Love Zenit, hate Spartak.

Het team waarvan hij de aanvoerder is trekt opnieuw zonder verwachtingen naar het EK, zegt Toke Möller, Deen maar intens volger van het Russische voetbal. Möller: ‘Er is, voor één keer, in de aanloop wel rust. Het team lijkt één geheel en dat heeft volgens Dzyuba te maken met het WK. Iedereen moest daar samenwerken, want een super team had Rusland daar evenmin. Ik hoor weinig klachten, zie weinig crazy stories. Niet te veel spelers zaten bij hun club op de bank, fysiek zal het allemaal meevallen.’

In de ploeg zitten amper namen die mensen spontaan herkennen, tenzij ze de Russische competitie op de voet volgen. Aleksej Mirantsjoek (Atalanta) en Denis Tsjerysjev (Valencia) voetballen in West-Europa, maar het is niet eens zeker of we ze veel in actie zullen zien. De bondscoach speelt vooral met voetballers uit eigen land uit. Met als centrale figuur Aleksandr Golovin, de draaischijf.

Golovin is de leider van dit Rusland
Golovin is de leider van dit Rusland© GETTY

Möller: ‘Het probleem lijkt me de doelman. Anton Sjoenin is 34 jaar en heeft amper internationale ervaring. Hij was altijd bekend als nationaal talent, maar de vraag was ook altijd: zou hij ooit doorbreken? Lang droeg hij vooral het predicaat die gast die ooit werd geraakt door vuurwerk. Dat gebeurde vele jaren terug, het bracht zijn carrière even in gevaar. Voor de bondscoach zijn selectie bekendmaakte, heeft hij – dat heeft openlijk toegegeven – Igor Akinfejev (gestopt in 2018) nog gevraagd om terug te keren, maar die zei neen.

‘De coach is een voorzichtig man die volgens mij met vijf achterin zal spelen, met twee offensieve vleugelbacks. Joeri Zjirkov is op links bijna 38, ongelooflijk dat hij nog speelt. Mário Fernandes krijg je op rechts, al kan Vjatsjeslav Karavajev daar ook voetballen. De as is zeer ervaren: Georgi Dzjikia, Andrej Semjonov en Fedor Koedrjasjov zijn wellicht de drie namen.

‘Het middenveld… Ik vrees dat we nooit Miranchuk én Cheryshev samen in de basis zullen zien. Spijtig. Cheryshev was één van de leukste spelers op het WK, maar tenzij men afstapt van vijf man achterin, is er niet altijd plaats voor allebei. Golovin is dé ster van het middenveld. In zijn rug gaan ze wellicht kiezen voor de twee Zenitjongens Magomed Ozdojev en Daler Koezjajev. Twee jongens die mekaar door en door kennen, en eens in balbezit systematisch zoeken naar Golovin. De man van de laatste, directe pass naar voren.

‘Rusland speelt over het algemeen zeer direct voetbal, zelden zul je de ploeg de bal zien rondtikken of achteruitspelen. Dzyuba is daarom de targetman, met achter hem vaak Rifat Zhemaletdinov van Lokomotiv Moskou. Geen echte spits, eerder een 9,5. Zeer snel ook. Anton Zabolotny en Aleksandr Sobolev zijn twee kloons van Dzuyba. Lang, stevig en hard werkend. Er gaan weinig ballen naar de flanken, het is de lange bal vooruit richting Dzuyba. Verwacht voetbal met agressief hoge pressing, om zo snel mogelijk de bal te veroveren, en veel crosses in de box. Rusland is een zeer beperkte ploeg, met weinig spelers die vanuit het niets iets kunnen creëren. Dzyuba heeft niet veel ruimte nodig om te scoren en Golovin is zeer goed aan de bal, maar dat zijn geen spelers die twee man opzij kunnen zetten.’

Dzyuba, dé doelpuntenmachine van Rusland
Dzyuba, dé doelpuntenmachine van Rusland© GETTY

Verjonging

Wat betreft de jeugd werkt het in Rusland net even anders. Möller: ‘Zhemaletdinov is 24, naar West-Europese normen niet jong, naar Russische wél. Alle spelers zijn hier gemiddeld ouder. Hij en Sobolev, die een heel goed seizoen had bij Spartak, zijn de twee ‘nieuwe’ namen, dat is niet veel. Vroeg of laat moet dit team verjongd worden.

‘Structureel is er wat verbeterd aan opleiding en academies, maar een hinderpaal is net als drie jaar terug nog steeds de beperking op buitenlandse voetballers in de competitie. Daardoor blijven lonen voor Russische voetballers inflatoir. Er is grote vraag naar Russische voetballers in eigen land. Een zwak punt van deze kern blijft ook dat amper spelers buiten Rusland actief zijn. Voetballers die het goed doen, blijven hangen en nemen de plaats in van talenten, die op 20, 21 op de bank belanden. Daarom zie je vaak Russische voetballers pas doorbreken op 24, 25. Zhemaletdinov is daar een goed voorbeeld van: op 17 een sensatie, en dan lang uit beeld. Vorig seizoen kreeg hij plots weer speelminuten en toen ging het snel.

‘De positieve effecten van het WK waren zeker de infrastructuur – het is veel leuker in moderne stadions te spelen – maar ook een groter zelfrespect. Mensen buiten Rusland praten zelden in positieve termen over het land, dat zal nog niet zoveel zijn veranderd, maar binnen Rusland was er na de fiasco’s van 2014 en later weinig voetbalvreugde. Nu is er trots. Om écht vooruitgang te boeken, moet er wel structureel wat dieper worden ingegrepen. Er is nog steeds veel geld in het voetbal, maar dat leidt tot overbetalen.’

Het land koos voor Sint-Petersburg als speelstad, en niet Moskou. Möller: ‘Sint-Petersburg ligt als locatie het dichtste bij het Westen, met een goeie tijdszone. Zenit is ook al jaren de sterkste en rijkste club.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content