Hoe lang nog tot het krediet van CD&V-voorzitter Coens op is? Dit zijn de pijnpunten

Een barslechte peiling, een ministerploeg die niet uit de verf komt en partijleden die zich stilaan afvragen of de partij er ooit nog bovenop komt. Het was niet bepaald de beste week voor Joachim Coens, al anderhalf jaar voorzitter van CD&V. Hoewel de aftakeling van de christendemocratie al veertig jaar geleden werd ingezet, komt de 10 procent in de peiling van Het Laatste Nieuws en VTM Nieuws van vorige week hard aan bij de voorzitter van de partij die ooit oppermachtig was in Vlaanderen.

Alle ogen zijn nu gericht op Coens, de man die op de avond van 6 december 2019 een nieuwe start voor de christendemocratie beloofde. Na de tegenvallende verkiezingen in mei dat jaar werd hij – nipt – door de leden gekozen met de opdracht om de partij nieuw leven in te blazen. Coens moest, na het wollige wij-verhaal van Wouter Beke, de identiteit, de standpunten en de communicatie van de partij weer op scherp stellen, en aanknoping vinden bij de jonge, stedelijke kiezer.

Twintig jaar eerder droomde Coens al van het partijvoorzitterschap. Als zoon van wijlen Daniël Coens, oud-minister van Onderwijs, schopte hij het in 1995 tot parlementslid en klom hij razendsnel omhoog binnen de partij. Toen er na de historische nederlaag van 1999 een nieuwe voorzitter werd gezocht, was het echter Stefaan De Clerck en niet de jonge Coens die met de eer ging lopen. Ook het fractieleiderschap in het Vlaams parlement zag hij aan zijn neus voorbijgaan richting Eric Van Rompuy. 

Welk gazon?

Ontgoocheld ruilde Coens als dertiger de politiek in voor een topjob bij de Haven van Zeebrugge, waar hij achttien jaar zou blijven. Tot hij anderhalf jaar geleden plotseling langs de grote poort zijn comeback maakte in de Wetstraat. Een beslissing vanuit het hart, klonk het. Hij zag het als zijn persoonlijke opdracht om het vertrouwen in de politiek te herstellen. Mede dankzij zijn stamboom en de steun van de partijtop kreeg hij het voordeel van de twijfel. Maar hoelang nog?

Op zich zit de West-Vlaming niet stil. Vandaag zetten de leden van CD&V op een digitaal congres het licht op groen voor een belangrijke wijziging van statuten, waarmee de macht van de vele koterijen binnen CD&V – de geledingen, de standen, de regionale besturen – wordt ingeperkt. Het slopen van de heilige huisjes gaat gepaard met gemor, maar Coens zet door. Intussen stelde hij een nieuwe directie aan en zoekt hij ook een nieuw hoofdkwartier om de verouderde ‘Wet 89' te vervangen.

Maar dat de christendemocraten hier geen kiezers mee gaan winnen, is voor iedereen duidelijk. De Stemming, een onderzoek in opdracht van VRT en De Standaard, legde twee weken geleden de vinger op de wonde. Van alle politieke partijen is CD&V de enige die geen enkel thema kan claimen. Het lijkt wel alsof de partij compleet onzichtbaar is. Waar blijft die inhoudelijke vernieuwing?

Aan ideeën geen gebrek. Coens, die onder andere in Dubai en Oost-Europa woonde, is een idealist die graag elders inspiratie opdoet over hoe de wereld beter kan. Maar heel wat mandatarissen horen het in Keulen donderen wanneer de voorzitter plotseling begint over blue zones (afgebakende gebieden waar mensen langer leven dankzij een gezonde levensstijl), over ‘maai mei niet’ of het Zwitserland aan de Noordzee, een staatsmodel waarbij het beleid principieel vertrekt vanuit de gemeente. Waar zit de samenhang in zijn verhaal?

“Mensen liggen niet wakker van hun ­gazon. Ze willen weten of ze hun huis kunnen betalen en of ze een school vinden voor hun kinderen”, zegt Walter De Donder, burgemeester in Affligem en een van Coens’ uitdagers tijdens de voorzittersverkiezingen. 

Ook de impulsiviteit van Coens’ communicatie wekt wrevel. Daags voor het Overlegcomité van vorige week stuurde de voorzitter nog een tweet vol taalfouten uit. Toen daarop kritiek kwam, verontschuldigde hij zich voor zijn ‘vluggertje op de fiets’. Een grapje met de beste bedoelingen, maar binnen de partij rolden de ogen uit de kassen. Amateurisme ten top, klonk het. Bovendien is berichten sturen op de fiets verboden. Het contrast met Conner Rousseau of Bart De Wever, die elke post op sociale media zorgvuldig uitkienen met hun communicatieteam, is groot.

“Ach, ik snap niet waarom er zoveel kritiek komt op een paar komma’s en punten”, zegt Coens hier zelf over. “Ik probeer gewoon authentiek te zijn.” Als bouwkundig ingenieur heeft de man uit Damme een zakelijke kijk op de dingen. Sociale media liggen hem niet. Maar laat dat nu juist een van de pijnpunten zijn van CD&V: de partij pakt niet op platformen als Facebook of Twitter, waar genuanceerde boodschappen worden afgestraft door de algoritmes.

De politieke feeling van Coens lijkt hem wel vaker in de steek te laten. Oud-minister Joke Schauvliege werd onlangs op het podium gehesen als mogelijke rechter bij het Grondwettelijk Hof, maar na weken overpeinzen koos Coens dan toch voor de andere kandidate Sabine de Bethune. Die afgang had haar perfect bespaard kunnen blijven. Pas een dag voor de stemming hakte hij – tot frustratie van zijn parlementsleden – de knoop door. “Als voormalig topmanager mist hij toch een paar basisinzichten van wat goed management is”, zegt een insider.

Ere wie ere toekomt: Coens krijgt wel applaus voor zijn gewaagde keuze om drie nieuwe gezichten aan te stellen in de federale regering: vicepremier Vincent Van Peteghem, minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden en staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi. Twee van hen – Van Peteghem en Mahdi – waren zijn rechtstreekse concurrenten bij de voorzittersverkiezing. Coens drukt hen stevig ­tegen de borst: slim. De nieuwkomers kwijten zich ook behoorlijk van hun taak.

Maar een echt boegbeeld ontbreekt. Hilde Crevits speelt sinds het uitgebleven ‘Hilde-effect’ de tweede viool in Vlaanderen, na Jan Jambon (N-VA). Wouter Beke is veel krediet verloren door zichzelf na de verkiezingsnederlaag te benoemen als minister. Koen Geens zette een stap opzij. En Kris Peeters vertrok naar de Europese investeringsbank. De zogenaamde ‘G4’, het sterrenteam dat jarenlang de bakens bij CD&V uitzette, hangt in de touwen. 

Ook Coens mist, ondanks zijn kleurrijke vestimentaire keuzes, de flair van pakweg een Rousseau om mensen echt te enthousiasmeren. Het blijft allemaal wat droog, wat zakelijk. Een imago dat nochtans niet strookt met de humor die hij achter de schermen etaleert, en die rond kerst bijvoorbeeld te zien was in een filmpje waarin hij – niet bepaald toonvast – ‘Happy Xmas’ van John Lennon & Yoko Ono zong voor de vrienden.

Nieuwe gezinsvormen

De afwezigheid van een sterke man of vrouw is een forse handicap tegenover de andere centrumpartijen, die net als CD&V op zoek zijn naar een nieuw verhaal. Bij Vooruit en Open Vld kunnen ze tenminste op gezondheidsminister Frank Vandenbroucke en premier Alexander De Croo rekenen om het resultaat op te krikken. CD&V mist zo’n blikvanger in de regering.

Feit is dat het moeilijk is om je vanuit een federale regering met zeven partijen scherp te profileren. “Maar als je alleen het compromis nastreeft, bewijst dat vooral dat je geen eigen standpunten hebt”, zegt nestor Eric Van Rompuy. “Zeker als je, in tegenstelling tot vroeger, geen premier levert die het compromis kan belichamen.”

Coens beseft maar al te goed dat hij de boel moet opschudden. “Zo’n peiling is slecht voor de gemoedstoestand van een partij. Ze kan een psychologisch effect nalaten.” Die negatieve spiraal wil hij vermijden. Daarom heeft hij tien werkgroepen opgericht die zich de komende maanden zullen buigen over de grote, inhoudelijke vraagstukken voor CD&V. Hoe moet de partij kijken naar nieuwe gezinsvormen, of naar de vervreemding tussen de burger en de politiek? In december worden deze standpunten vastgeklikt op een ideologisch congres. 

Tot dan zit Coens veilig, want op dit moment trekt niemand zijn voorzitterschap openlijk in twijfel. “We hebben hem gekozen. Nu moeten we hem ook de kans geven om zich te bewijzen”, zegt Van Rompuy. Maar de staat van genade is eindig. Eind 2022 staan er al nieuwe voorzittersverkiezingen gepland.