De man die de kat de bel aanbond in het PFOS-dossier: ‘Oosterweel moest er koste wat kost komen’

Of het nu de strijd tegen een nieuwe fabriek van chemiereus Ineos is of het Antwerpse stadsbestuur prikkelen door de oprichting van een burgerraad, Thomas Goorden draait er zijn hand niet voor om. Als oprichter van een communicatiebureau dat vooral gespecialiseerd is in duurzaamheid en participatie zet hij zich ook in zijn vrije tijd op die domeinen in. “Als ik dingen zie die grondig fout lopen, dan wil ik daar iets aan doen. En dat iets mag best ook groot en ambitieus zijn.”

Zoals de alarmbellen luiden in het PFOS-schandaal. U zette via berichten en oproepen op sociale media dit dossier op de agenda. Hoe wist u van die PFOS? 

“Het begon met een whatsappje in het voorjaar van 2019 van een vriendin die voor een Europees onderzoeksbureau werkt. Dat deed een studie naar PFAS (de familienaam van chemische stoffen waartoe ook PFOS behoort, CG) in Europa. In een Noors rapport was ze iets over Antwerpen tegengekomen en dat zag er volgens haar heel slecht uit.

“Mijn eerste reactie was: wat is in godsnaam PFAS? (lacht) Toen ben ik er ingedoken en vond ik allerlei verontrustende informatie over een zware vervuiling in Zwijndrecht, meer specifiek in de buurt van het bedrijf 3M. Dat is gelegen vlak bij de plek waar de Oosterweeltunnel boven water zou komen. Bij Lantis, dat de werken voor de Oosterweelverbinding uitvoert, kreeg ik een patriarchale reactie: ‘We zijn ons bewust van het probleem en hebben het helemaal onder controle.’ Daar was ik niet mee gerustgesteld.

“Begin dit jaar nam Frank Van Houtte van actiecomité Red Onze Kleiputten contact met mij op. Hij was erin geslaagd om bij OVAM alle verslagen van bodemsaneringsprojecten bij 3M op te vragen. Eén blik daarop was voldoende om te weten: dit is een milieuramp. Nadien zijn nog heel wat rapporten bovengekomen die ons van onze stoel deden vallen.”

Welke?

“Onder andere over hoe Lantis de eigen milieunormen voor het hergebruik van met PFOS vervuilde grond heeft bepaald. Een document geschreven doorheen 2017 maar gepubliceerd in 2018. Daar staan rekenfouten in, er worden normen gebruikt die geen enkele toxicologische basis hadden. Ik heb alles nog eens gedubbelcheckt bij internationale experts en ben ook naar het parket gestapt. Volgens mij zijn hier strafrechtelijke zaken gebeurd.”

Hoe komt het dat die nooit eerder naar boven kwamen?

“Er is één duidelijke reden: Oosterweel. Als je alle draadjes verbindt, is het heel duidelijk. Men wil de Oosterweeltunnel op die plek bouwen. Gaandeweg ontdekte Lantis dat de grond daar zwaar vervuild is. In plaats van bij te sturen en alternatieven te zoeken, is de houding: we gaan dit oplossen. Ik kan er nog inkomen dat men in het begin nog dacht dat de schadelijke gevolgen van PFOS wel zouden meevallen. Maar gaandeweg wordt de wetenschappelijk kennis steeds duidelijker. Een voorbeeld: de referentiedosis, hoeveel je ervan mag binnenkrijgen, is nu al 2.600 keer strenger dan in 2008. Dat zegt toch genoeg?

“En dan zie je dat alle informatie die binnenkomt, of het nu studies over kippeneieren of toxicologische adviezen zijn, in de doofpot wordt geduwd. Terwijl men op dat moment al lang wist dat de stof veel gevaarlijker was dan eerst gedacht. Maar Oosterweel moest er kost wat kost komen. En voor 3M kwam de hele situatie natuurlijk ook heel voordelig uit, want niemand mocht nog op hun enorme verontreiniging wijzen.”

Vindt u de onderzoekscommissie in het parlement een goeie zaak?

“Ja, het wordt tijd dat bepaalde mensen uitleg komen geven. Waar ik wel schrik van heb, is dat er een soort van technische wolk geworpen gaat worden over de parlementairen. Mensen snappen soms niet goed hoe moeilijk deze materie is en hoe moeilijk die rapporten geschreven zijn.”

Waardoor het voor parlementairen, maar ook voor gewone burgers vaak heel moeilijk te volgen is. En vooral iedereen kan beweren wat hij wil. U incluis.

“Dat begrijp ik. U hoeft niet mijn analyses te volgen, kijk gewoon grondig naar de rapporten die voorhanden zijn.”

Hoe gaat dit verder, denkt u?

“Ik heb maanden geleden al mijn huisgenoten gezegd dat ik verwacht dat er vier dingen gebeuren: er komt een strafrechtelijk onderzoek, een onderzoekscommissie in het parlement, de 3M-fabriek gaat dicht en de Oosterweeltunnel komt er niet. Want men gaat toch geen tunnel bouwen op een van de meest vervuilde plekken plekken van Vlaanderen. Dat is levensgevaarlijk.

“Ik geloof ook nog steeds dat er in dit dossier mensen achter de tralies zouden kunnen vliegen.”

Wie dan?

“Mensen bij Lantis. Want dit alles wordt van daaruit geprogrammeerd. Misschien een weetje: in 2017, hetzelfde jaar dat de normering geschreven werd om het hele project te kunnen laten doorgaan, is, volgens mijn bronnen, een jurist van Lantis gaan werken op het kabinet van toenmalig minister Joke Schauvliege. Hij werd daardoor rechtstreeks verantwoordelijk voor OVAM, die de milieunormen van Lantis moest goedkeuren. Ondertussen werkt diezelfde jurist opnieuw voor Lantis. Weet u hoe dat er van buitenaf uitziet? Alsof er iemand even op het kabinet gezet is om dingen te fixen. En ervoor te zorgen dat er niets Oosterweel in de weg gaat zitten. Zeker niet het vervelende PFOS-probleem.”