Geen eieren of groenten meer uit de tuin: deze maatregelen gelden in buurt Zwijndrecht na PFOS-vervuiling

In Zwijndrecht is een PFOS-vervuiling vastgesteld. PFOS is een giftige en chemische afvalstof en kan leiden tot verhoogde cholesterol en kanker. In de bodem in een grote omgeving rond de 3M-fabriek zitten enorm hoge concentraties van PFOS, ver boven de toegestane norm.

Het probleem is al een tijdje bekend, maar de kritiek is dat het (te) lang geduurd heeft voor allerlei instanties zich hebben gerealiseerd hoe groot het milieuprobleem is. Het probleem van de te hoge concentraties kwam (letterlijk) aan de oppervlakte door de graafwerken voor de Oosterweelverbinding.

De ministers van de Vlaamse regering kwamen vanmiddag samen voor een extra ministerraad. De ogen waren vooral gericht op afvalmaatschappij OVAM, die er uitleg kwam geven. Op basis daarvan zijn een aantal maatregelen geadviseerd.

• Kinderen jonger dan 12 jaar, immuungecompromitteerde personen, zwangere vrouwen, vrouwen die borstvoeding geven of wensen zwanger te worden, worden afgeraden om zelfgeteelde groenten te consumeren
• De rest van de bevolking wordt aangeraden om zelfgeteelde groenten met mate te consumeren en dus een goede mix aan te houden met groenten die gekocht zijn. De groenten moeten steeds goed gewassen worden voor consumptie
• De consumptie van zelf geteeld kleinvee wordt afgeraden
• Gebruik geen grondwater als drinkwater
• Gebruik geen grondwater uit ondiepe putten om de moestuin te irrigeren of om een zwembad te vullen
• Gebruik geen compost samengesteld met materiaal uit de eigen tuin
• Pas een goede hygiëne toe: handen wassen, zeker voor de maaltijd, en schoonmaken met nat
• Verstuiving van braakliggende grond zo veel als mogelijk vermijden
• Geen eigen-geteelde eieren consumeren.

• Geen eigen geteelde eieren consumeren.

• Max 1 eigen geteeld ei consumeren per persoon per week.

"Deze voorzorgsmaatregelen moeten de inwoners beschermen en verdere blootstelling beperken", legt Vlaams minister van Volksgezondheid Wouter Beke (CD&V) uit. Hij gaat vanavond nog in verder overleg met de burgemeesters van Zwijndrecht, Antwerpen, Beveren en Kruibeke. De zone is opvallend klein. Eerder hadden experts van de UAntwerpen het over een veiligheidszone van 15 kilometer.

"Als er gaandeweg meer data en inzicht beschikaar is, worden deze maatregelen afgezwakt of verstrengd in tijd, ruimte en inhoud", aldus het Agentschap Zorg en Gezondheid. "Wie binnen een zone van 3 kilometer rond de site woont en 12 jaar of ouder is, zal zich vrijwillig kunnen aanmelden voor een bloedafname. Het Agentschap zal dat de komende dagen verder praktisch organiseren."

Volgens het Agentschap Zorg & Gezondheid is er geen acuut gezondheidsprobleem met het innemen van PFOS. "Het zijn wel stoffen die lang in het lichaam blijven en accumuleren", zegt Joris Moonens van het Agentschap in "De wereld vandaag" op Radio 1. "Er zijn een aantal associaties met gezondheidsproblemen, maar we kennen de een-op-eenrelatie nog niet."

Moonens bedoelt daarmee dat nog niet duidelijk is bij welke precieze hoeveelheden PFOS precies welke gezondheidsproblemen kunnen ontstaan. "Er wordt een groot programma op poten gezet om meer inzichten te vergaren", legt hij uit. "Op korte termijn starten we met bloedonderzoeken om te weten hoe het zit met de verspreiding."

"Die stoffen zijn heel moeilijk afbreekbaar", zei toxicoloog Jan Tytgat van de KU Leuven eerder al. "Als je dat in je bloed of in je lever krijgt, dan duurt het tientallen jaren vooraleer het volledig uit je lichaam is. Je gaat er niet meteen van doodvallen, maar als je dagelijks een te hoge concentratie binnen krijgt, zal de hormoonbalans verstoord raken. Verder is er kans op verhoogde cholesterol, groeistoornissen en een verhoogd risico op kanker."

De PFOS-vervuiling is vastgesteld in grond die zal worden opgegraven tijdens de werkzaamheden aan de Scheldetunnel op Linkeroever die deel uitmaakt van het Oosterweelproject.

Viceminister-president Hilde Crevits (CD&V) sluit niet uit dat de Oosterweelwerf vertraging zal oplopen door de vastgestelde PFOS-vervuiling. "Ik vind het heel belangrijk dat die Oosterweelverbinding er kan komen", benadrukt ze in "Terzake, "maar als er problemen opduiken die de gezondheid van de mensen mogelijkerwijze in gevaar kunnen brengen en waar geen oplossing voor zou bestaan, moet je ingrijpen."

Bouwheer Lantis van de Oosterweelverbinding liet eerder al weten dat de vervuilde grond niet wordt afgevoerd naar andere locaties, maar boven de grondwaterstand wordt aangebracht en met een waterdichte folie wordt afgedekt. Zo zou worden vermeden dat PFOS-concentraties in de onderliggende grondlagen of in het grondwater terechtkomen.

Jacob de Boer, hoogleraar Milieuchemie en Toxicologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam, gelooft daar niet in. "Dat gaat mis. Door die folie kunnen na verloop van tijd dingen groeien", zegt hij. Het probleem wordt voor even "toegedekt", met andere woorden. "De beste optie is om de vervuilde grond te laten liggen en die met een heel dikke laag te bedekken", denkt hij. "Misschien moeten we het hebben over de minst schadelijke optie, want het risico op vervuiling van het grondwater blijft."

De buurtbewoners zijn alvast niet tevreden met de maatregelen, en blijven ook met veel vragen zitten. Bekijk hieronder enkele reacties in het verslag van "Het journaal":