Vervuiling is al sinds 2004 bekend, maar nu mogen inwoners van Zwijndrecht plots geen eigen eieren meer eten

“In een straal van anderhalve kilometer rond de 3M-site wordt afgeraden om eigen pluimvee of zelfgeteelde eieren te consumeren.” Dat meldde het Agentschap Zorg en Gezondheid vanavond na een speciale ministerraad van de Vlaamse regering over de vervuiling met de kankerverwekkende afvalstof PFOS in en rond Zwijndrecht. Mensen die vlak bij de site wonen, krijgen het advies om eigen geteelde groenten “met mate” te consumeren. Voor kinderen tot twaalf jaar, zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven, wordt dat zelfs volledig afgeraden.

Voor alle inwoners geldt het advies om geen grondwater meer te gebruiken als drinkwater, als irrigatie voor de moestuin of om het zwembad te vullen. Ook compost uit de eigen tuin is uit den boze. Voorts geldt de raad om de handen regelmatig te wassen, zeker voor de maaltijd, en om binnen te kuisen met nat. “Dat is belangrijk om stoffen te verwijderen die je via je schoenen hebt binnengebracht”, zegt Joris Moonens van het agentschap.

Wie op anderhalve à vijf kilometer van de 3M-site woont, wordt afgeraden om zelfgeteelde eieren te consumeren. Op vijf à tien kilometer geldt er een maximum van één eitje per week.

Grootschalig bloedonderzoek

Volgens de regering gaat het om voorzorgsmaatregelen. “Als er gaandeweg meer data en inzicht beschikbaar komt, worden deze maatregelen afgezwakt of verstrengd”, zegt Vlaams minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V). 

Vorige week waarschuwden wetenschappers van de UAntwerpen al dat eieren binnen een straal van vijftien kilometer rond de 3M-fabriek te hoge concentraties van PFOS bevatten. De concentraties liggen hoger dan de toegestane Europese norm. Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) beloofde daarop een parlementaire onderzoekscommissie en een grootschalig bloedonderzoek in de omgeving.

Sinds gisteren is er meer duidelijkheid over dit bevolkingsonderzoek. Binnen een straal van drie kilometer rond de 3M-site zal iedereen vanaf twaalf jaar zich vrijwillig kunnen aanmelden voor een bloedafname. Ten laatste half juli zullen deze afnames starten. Het Agentschap stelt dat het weinig zin heeft om deze bloedafname zelf te bestellen bij de huisarts. Het onderzoek moet namelijk inzicht geven in de algemene verspreiding onder de bevolking, maar maakt het niet mogelijk om per persoon nadelige effecten te gaan voorspellen.

OVAM op het matje

Intussen woedt de politieke discussie over wie verantwoordelijk is voor deze crisis. De PFOS-vervuiling is al sinds 2004 bekend. Tussen 2004 en 2019 leverde regeringspartij CD&V alle ministers van Leefmilieu. Maar N-VA-minister Zuhal Demir is intussen ook al twee jaar op post. Vorige week leidde dat nog tot een flinke clash binnen de regering. Zowel Demir als Beke schermden daarbij met het argument dat ze onvoldoende werden ingelicht door afvalstoffenmaatschappij OVAM.

OVAM-topvrouw Henny De Baets mocht het maandag komen uitleggen op de ministerraad. Na afloop klonk het dat er nog veel openstaande vragen waren. Zo werd een zorgwekkend rapport uit 2017 pas vorige vrijdag aan het kabinet-Demir bezorgd. “Op zijn minst had die studie bij OVAM een alarmbel moeten doen afgaan”, zegt een regeringsbron. De Baets krijgt nu extra tijd om vragen te beantwoorden. Woensdag zal het parlement ook het licht op groen zetten voor een onderzoekscommissie.

De omvang van het PFOS-dossier blijft overigens toenemen. Zo sluit Vlaams viceminister-president Hilde Crevits (CD&V) niet uit dat de werken aan de Antwerpse Oosterweelverbinding vertraging zullen oplopen door de vervuiling. En even verderop, in Mechelen, blijkt er nu ook een probleem met PFOS te zijn in de omgeving van het productiebedrijf Chemours. Het stadsbestuur krijgt daarover dinsdag extra uitleg.