Volgens verscheidene onderzoeken zijn veel nationale herstelplannen een stuk minder duurzaam dan de lidstaten zelf doen uitschijnen.
De Europese staatshoofden en regeringsleiders kwamen vorig jaar een pakket van 675 miljard euro aan subsidies en goedkope leningen overeen, die de lidstaten kunnen aanwenden om het economische herstel na de coronapandemie te bevorderen. Van die zogenaamde herstel- en veerkrachtfaciliteit krijgt België ongeveer voor zes miljard euro aan subsidies, gekoppeld aan voorwaarden.
Om aanspraak te maken op die middelen moeten alle lidstaten een nationaal herstelplan indienen. Voorafgaand zijn diezelfde lidstaten samen met het Europees Parlement enkele basiscriteria overeengekomen waaraan zulke plannen moeten voldoen. Zo dient 37 procent van de projecten aan de Europese duurzaamheidscriteria beantwoorden, moet 20 procent naar digitalisering gaan en mag geen enkel project ernstig afbreuk doen aan onder meer biodiversiteit en circulaire economie.
Maar uit onderzoek van de Duitse klimaatdenktank E3G en het Wuppertal Instituut voor Klimaat, Milieu en Energie blijkt dat het gros van de nationale herstelplannen de vereiste klimaatdoelstellingen niet haalt. Van de vijftien ontwerpen die grondig onder de loep werden genomen, beantwoordden enkel die van Finland en Duitsland aan de vooropgestelde parameters – zij haalden respectievelijk 42 en 38 procent. Bij de rest ziet het plaatje er echter een stuk minder rooskleurig uit.
35 procent
Dat is ook bij België het geval. Bij de persvoorstelling van het Belgische herstelplan midden april liet bevoegd staatssecretaris voor de relance Thomas Derminne (PS) optekenen dat maar liefst 57 procent van het plan correspondeert met de klimaatinspanningen die de Europese Unie vraagt. Maar uit de landenspecifieke analyse van beide onderzoeksinstellingen blijkt dat het Belgische ontwerp tekortschiet. Geen 57, maar 35 procent, luidt het verdict. Daarmee is ons land weliswaar de derde beste leerling van de zestienkoppige klas, maar voldoet het niet aan de eisen waarmee het voorafgaand heeft ingestemd.
Ook het percentage van België is totaal overdreven. De manier waarop Dermine zijn berekeningen heeft gemaakt, klopt niet.
Volgens de analyse bevatten het Belgische herstelplan en de individuele projecten vooral onvoldoende informatie. ‘In plaats van een echt slechte praktijk, kan het een gemiste kans zijn. Bij veel projecten ontbreken duurzaamheidsindicatoren die ervoor zouden kunnen zorgen dat er wel degelijk een klimaateffect bij de uitvoering is’, klinkt het.
Veel zal met andere woorden nog afhangen van de manier waarop de projecten concreet zullen worden uitgewerkt. Bovendien waarschuwen E3G en het Wuppertal Instituut voor de negatieve klimaatweerslag van de 35 miljoen euro die België wil investeren in de luchtvaart- en ruimtesector.
In vergelijking met heel wat andere Europese lidstaten die hun nationale herstelplannen reeds hebben ingediend, doet België het echter nog aanzienlijk goed. Zo komen Italië, Polen en Portugal niet boven de twintig procent uit en halen ze zelfs niet de helft van hetgeen is afgesproken. Oostenrijk, Spanje en Estland landen net zoals België op enkele procentpunten van de vooropgestelde klimaatdoelstellingen.
Het is nog onduidelijk in welke mate die tekorten tot politieke strubbelingen zullen leiden. Vooraleer de centen kunnen beginnen te rollen, moeten zowel de Europese Commissie als de lidstaten hun goedkeuring geven voor elkaars plannen.
Vijf Europese hoofdsteden
De groene fractie in het Europees Parlement, onder leiding van de Belgische covoorzitter Philippe Lamberts (Ecolo), maakt zich zorgen. Ook zij hebben een analyse gemaakt van de herstelplannen, waaruit gelijkaardige conclusies kunnen worden getrokken. In een open brief aan onder meer commissievoorzitter Ursula von der Leyen en bevoegd eurocommissaris voor de Green Deal Frans Timmermans benadrukt Lamberts het feit dat heel wat lidstaten de gemaakte afspraken niet nakomen. ‘Bij nadere beschouwing blijkt dat de regels in vele nationale herstelplannen voor miljarden euro’s worden omgebogen’, klinkt het bezorgd in het schrijven.
‘Het lijkt erop dat veel landen aan greenwashing doen. Ook het percentage van België is totaal overdreven. De manier waarop Dermine zijn berekeningen heeft gemaakt, klopt niet – ook al doen we het in vergelijking met veel andere lidstaten beter’, vertelt Lamberts aan Knack. ‘Het antwoord van de Commissie doet uitschijnen dat Von der Leyen en co. het met de analyse van de Europese groenen eens zijn.’
Maar volgens Dermine klopt de kritiek niet. ‘Volgens de parameters van de Europese Commissie zal 50 procent van de projecten een positieve “groene” impact hebben. De voorbeelden die de Europese groenen aanhalen voor de vermeende foutieve climate tagging in België zijn niet meer actueel’, klinkt het.
In het antwoord van Von der Leyen aan Lamberts en co-voorzitter van de groenen Ska Keller geeft de Commissievoorzitter te kennen dat ze de bezorgdheden ter harte neemt. ‘Uw brief en de gevallen in de bijlage vormen een zeer nuttige bijdrage aan de lopende evaluatie van de Commissie’, klinkt het.
Of dat ook in de praktijk iets zal veranderen, moet nog blijken. Volgens informatie van de Britse zakenkrant Financial Times zal Von der Leyen deze week naar ongeveer vijf Europese hoofdsteden vliegen (!) om de nationale herstelplannen formeel goed te keuren.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
