Burgeractivist Manu Claeys over PFOS-vervuiling: ‘Ik zie geen doofpot, echt niet’

Waarom is het PFOS-dossier zo lang onder de radar gebleven?

“Voortschrijdend inzicht: dat zijn de belangrijkste woorden in het PFOS-dossier.”

“De vervuiling van de 3M-fabrieksite is bekend sinds een onderzoek uit 2006. In 2016 en 2017 heeft de BAM (de voorloper van Lantis, red.) op vraag van de overheid de geplande werfzone voor Oosterweel verder in kaart gebracht met bodemstalen. Daarbij is die vervuiling opnieuw vastgesteld. Het probleem: niemand kon op dat moment goed inschatten hoe gevaarlijk PFOS was voor de gezondheid. En tot op vandaag is dat nog steeds moeilijk. De wetenschap is er niet uit.”

Hoe is dat mogelijk?

“Toen ik, samen met andere bezorgde burgers, verzet aantekende tegen de Lange Wapper (het oude Oosterweeltraject met een brug over Antwerpen, red.), was dat op een moment dat er net heel veel nieuw wetenschappelijk onderzoek uitkwam over het gevaar van fijn stof voor de longen. Onder meer door een studie van ruim dertig jaar op kinderen uit Californië.”

“Wanneer het over PFOS gaat, moet je vaststellen dat we die tijd nog niet gehad hebben om de langetermijneffecten uitvoerig te onderzoeken. Er zijn wel testen gebeurd op labdieren, maar die zeggen niet alles. Dat dit voor onrust zorgt, vind ik begrijpelijk.”

Is die onzekerheid geen reden om uiterst voorzichtig te zijn?

“Ja dat klopt. Op de werfzone van Oosterweel gebeurt dat ook, met onder meer per sector aangepaste werkpakken en sproeiwagens. Logisch, de aannemer wil zekerheid. Ook aan de zuivering van het grondwater, dat aanzien wordt als de meest risicovolle verspreider omdat het alle kanten op kan, wordt heel veel aandacht besteed. De Milieu-Inspectie controleert dit constant.”

Wat met de gronden buiten de werfzone?

“Voor mij is dat de belangrijkste vraag: toen de Vlaamse afvalbeheerder OVAM in 2016 en 2017 merkte dat de werfzone van Oosterweel vervuild was, waarom is er dan geen breder onderzoek opgestart in de directe omgeving? Ik heb daar geen antwoord op. Hierover zal de onderzoekcommissie wellicht meer duidelijkheid verschaffen.

“Wat een rol gespeeld kan hebben bij die beoordeling is dat de PFOS-vervuiling zich niet zo sterk leek te verspreiden. Op de 3M-fabrieksite zelf zijn erg hoge waarden gemeten, maar 500 meter verder zou dit al heel sterk verlaagd zijn. Men heeft toen misschien gedacht dat het gevaar klein was. Maar dit is dus een veronderstelling.”

Volgens burgeractivist Thomas Goorden moest Oosterweel er koste wat kost komen. Daarom werd het PFOS-probleem verzwegen door Lantis, de bouwheer van de Oosterweelwerken in Antwerpen.

“Ik stoorde me vanochtend (maandag, red.) nogal aan de uitspraken van Thomas. Hij zegt dat mensen ‘achter de tralies’ moeten. Ik vind die criminalisering niet nodig. Dat ruikt naar lock her up voor mij: het opruien van de bevolking zonder concreet bewijs. Want dat heb je nodig als je zo hard uithaalt. Ik ken de mensen bij Lantis. Volgens mij werken daar geen criminelen.”

Goorden zegt dat u het probleem minimaliseert. Dat u als bestuurder bij Lantis uw kritische zin bent verloren.

“Dat is totaal onjuist. Bij het historische Oosterweelakkoord – het ‘Toekomstverbond’ – in 2017 hebben de actiegroepen afgedwongen dat we ook een bestuurspost kregen in Lantis. We vonden dat toen belangrijk, zodat we ook intern onze stem konden laten horen. De burgerbewegingen staan vandaag nog helemaal achter die aanpak. De samenwerking loopt goed en we kunnen veel meer realiseren op deze manier dan via juridische veldslagen. Ik beveel het andere milieubewegingen ook aan: probeer binnen te raken bij raden van bestuur.”

“Thomas is het hier niet mee eens. Daarom verliet hij vorig jaar ook stRaten-generaal. Hij vindt nu dat Oosterweel er helemaal niet mag komen. Daarom eist hij ook dat de werken meteen worden stilgelegd. Die confronterende stijl vind ik niet de juiste. Thomas vroeger trouwens ook niet. Hij was destijds, in 2017, laaiend enthousiast over het Toekomstverbond.”

Het PFOS-dossier is geen doofpotoperatie?

“Ik zie geen doofpot – echt niet. Als je met de kennis van vandaag terugkijkt op een aantal beslissingen uit het verleden in dit dossier, dan zal je misschien kunnen zeggen: hm, dat was wellicht niet de allerbeste keuze. Maar dat is gemakkelijk. Ook ik wil totale duidelijkheid, begrijp me niet verkeerd, maar de geschiedenis herschrijven met kennis van vandaag, dat is gevaarlijk. Dat is niet correct.”

Wat met alle bezorgde burgers op Linkeroever? Met de boeren die een deel van hun kostwinning dreigen te verliezen?

“Vanuit Vlaanderen is vorige week een groot onderzoek aangekondigd, met extra bodemstalen en bloedafnames. Het is wachten op de resultaten daarvan. Die zullen ons al meer kunnen vertellen over vermoedelijke gezondheidsrisico’s verbonden aan PFOS.”

“Daarna is het aan de overheid om alle getroffenen te helpen. Op maat. De ene boer zal bijvoorbeeld meer benadeeld zijn dan de andere, omdat zijn gronden iets dichter bij de oude 3M-fabrieksite liggen. Die ene boer heeft dan ook een grotere compensatie nodig. De oplossing voor dit probleem zal, net zoals het probleem zelf, complex zijn.”