Ophef over deal PFOS-vervuiling bij Oosterweel: bouwheer Lantis benadrukt dat alle instanties op de hoogte waren
3M, het bedrijf in Zwijndrecht dat jarenlang de schadelijke stof PFOS produceerde, en Lantis, de beheerder van de Oosterweelwerken, hebben in 2018 een juridisch akkoord gesloten. Dat schrijft De Standaard en het nieuws wordt bevestigd aan VRT NWS. In die dading staat dat beide bedrijven niet naar de rechtbank zullen trekken over de PFOS-vervuiling. Lantis-CEO Luc Hellemans benadrukt in "Terzake" dat alle bevoegde instanties op de hoogte waren van de dading en van de omvang van de PFOS-verontreining in het Oosterweelgebied.
De Vlaamse regering - en dus de belastingbetaler - moet voorlopig 63 miljoen euro ophoesten om de PFOS-vervuiling te bestrijden die gevonden is tijdens de Oosterweelwerken in Antwerpen. Het kostenplaatje voor 3M bedraagt voorlopig 75.000 euro. Dat staat in een juridisch akkoord, een dading, die in 2018 afgesproken is tussen de twee en die De Standaard kon inkijken. Lantis voegt er in een reactie aan toe dat 3M ook zal betalen voor de sanering van 120.000 kubieke meter vervuilde grond.
Bekijk hier het verslag uit "Het journaal 13u" (en lees verder onder de video):
In een notendop. Tijdens de graafwerken voor de Oosterweelverbinding in Antwerpen is aan het licht gekomen dat er te hoge PFOS-concentraties in de grond zitten. PFOS is een chemische stof die behoort tot de grote groep van PFAS-stoffen, een familie van duizenden synthetische chemische stoffen die niet afbreekbaar zijn. PFOS is water-, vet- en vuilafstotend. Maar het is ook giftig en kan op termijn leiden tot bijvoorbeeld kanker.
Waar die PFOS vandaan komt? 3M, een bedrijf in Zwijndrecht, gebruikte de stof tot 2002. In de ruime omgeving van de fabriek zijn hoge concentraties van de stof gevonden. Uiteindelijk werd beslist dat inwoners geen groenten en eieren uit eigen tuin mogen eten. Uit studies blijkt daarnaast ook dat ook op andere plaatsen in Vlaanderen verhoogde PFOS-concentraties vastgesteld zijn.
In die juridische overeenkomst die nu gelekt is, betwist 3M ten stelligste dat zij verantwoordelijk zijn voor de historische vervuiling. Lantis (toen nog BAM geheten) denkt daar anders over, maar om juridische procedures en dus vertragingen te vermijden, werd er toch een akkoord ondertekend waarin de kosten voor de vervuiling gedeeld worden.
"Het voordeel voor Lantis was dat zij verder konden gaan met de infrastructuurwerken", klinkt het bij minister voor Mobiliteit en Openbare Werken Lydia Peeters (Open VLD). "Men kan verwikkeld blijven in een juridisch kluwen, maar uiteindelijk is er een juridische dading gesloten."
Men kan verwikkeld blijven in een juridisch kluwen, maar uiteindelijk is er een juridische dading gesloten
De dading werd overigens onder de vorige minister voor Openbare Werken Ben Weyts (N-VA) afgesloten. "Dat is een puur operationele beslissing geweest van de BAM, tegenwoordig Lantis. Wij gaan ervan uit dat zij die beslissing perfect kunnen uitleggen en motiveren", klinkt het kort bij het kabinet.
Voor die 63 miljoen euro moet de Vlaamse regering de meest vervuilde gronden verpakken en een waterzuiveringsinstallatie aanleggen. 3M moet op zijn beurt voor 75.000 euro een veiligheidsberm aanleggen om de meest vervuilde gronden op te bergen. Daarnaast stelt 3M ook een van zijn terreinen ter beschikking, voor die veiligheidsberm en voor de zuiveringsinstallatie.
Dwingend recht
Vooral het verschil tussen de twee bedragen valt op. Maar volgens Peeters zullen daar mogelijk ook nog saneringskosten bijkomen. "3M heeft al enkele jaren een bodemsaneringsproject lopen. De sanering van de vervuilde grond is sowieso voor 3M", klinkt het stellig. "In het kader van het bodemdecreet vallen saneringswerken onder dwingend recht waar men niet van kan afwijken"
De saneringsplicht blijft bij de vervuiler
Eenzelfde geluid klinkt bij Lantis zelf. "De saneringsplicht blijft bij de vervuiler", stelt woordvoerster Annik Dirx. Wettelijk zou een dading die saneringsplicht ook niet kunnen overhevelen.
Ze verdedigt de beslissing om voor een dading te gaan. "Dat was een afweging op basis van de inschatting dat een juridische procedure een erg onzekere uitkomst zou hebben én dat ze mogelijk 20 tot 30 jaar zou kunnen duren", geeft Dirx aan. "We moesten voor de PFOS-grond een oplossing vinden binnen het projectgebied zelf en die hebben we gevonden." Volgens Lantis is er tot nu toe sprake van kostenefficiëntie.
Lantis-directeur Luc Hellemans voegde er in "Terzake" aan toe dat die 63 miljoen euro gebruikt wordt om al het water te zuiveren dat tijdens de werken wordt opgepompt. Daarnaast bevestigt hij dat de 120.000 kuub vervuilde grond naar de terreinen van 3M wordt gebracht. "Die grond wordt eigendom van 3M. Dat betekent dat zij zelf die grond zullen moeten saneren. Die 75.000 euro diende enkel om een berm aan te leggen."
Hellemans benadrukt ook dat alle bevoegde instanties op de hoogte waren, van de dading én van de omvang van de vervuiling. "Er zitten twee regeringscommissarissen in onze raad van bestuur die elke week rapporteren aan de vlaamse overheid. Wij hebben nooit verstoppertje gespeeld over de PFOS-verontreiniging. Er is heel consequent gerapporteerd."
Bekijk hier de duiding die Lantis-directeur Luc Hellemans gaf in "Terzake" en lees eronder verder:
Waarom wordt er eigenlijk zo'n dading afgesloten? "Bij zo'n grootschalig infrastructuurproject zijn er veel problemen op de weg. Dit zal niet de enige verontreiniging zijn. Het is onmogelijk om te wachten tot elk individueel verontreinigingsdossier afgehandeld is om dan pas de weg aan te leggen. Daarom moeten ze tot een overeenkomst komen, om niet al te veel vertraging op te lopen", duidt advocate milieurecht Isabelle Larmuseau. "Het is een afspraak tussen twee bedrijven en daar stopt het. Wat er dus nog opduikt aan vervuiling, zal 3M betalen."
Advocate over dading: "Dit is gewoon een afspraak tussen twee bedrijven en daar stopt het"
Stevige kritiek
Ook Vlaams parlementslid Björn Rzoska (Groen) heeft de dading kunnen inkijken. Hij is niet mals. "We zien toch dat de Vlaamse regering stevig aan de leiband hangt van 3M en dat ze met die dading het bedrijf onkwetsbaar gemaakt heeft voor procedures. Dan betaalt het bedrijf, een multinational, een habbekrats en komt de factuur bij de belastingsbetaler. Dat is de wereld op zijn kop. Normaal betaalt de vervuiler, nu zullen het u en ik zijn."
Björn Rzoska: "Met dading heeft Vlaamse regering 3M onkwetsbaar gemaakt voor procedures"
Rzoska twijfelt ook of die saneringskosten echt wel voor 3M zullen zijn. "Dat is voer voor juristen en advocaten. Zoals ik het begrepen heb, wordt er afgesproken dat er geen juridische procedures zullen gestart worden.
Hoe ver reikt die dading? Is dat de hele Vlaamse overheid?" Hij hoopt dat een parlementaire onderzoekscommissie dit akkoord en het aandeel van de vorige en huidige regering onder de loep neemt. Morgen zal er normaal afgeklopt worden of er zo'n commissie komt.
We zien toch dat de Vlaamse regering stevig aan de leiband hangt van 3M en dat ze met die dading het bedrijf onkwetsbaar gemaakt heeft voor procedures
Minister Peeters zegt dat ze alvast de dading heeft opgevraagd bij Lantis en die heeft overgemaakt aan de voorzitter van het Vlaams Parlement. Over de inhoud ervan spreekt ze zich niet uit. "Daar staat een vertrouwelijkheidsclausule in, dus het is niet aan mij om daar uitspraken over te doen. Die vragen stel je beter aan mijn voorganger of aan Lantis."
En als er inderdaad een deal gesloten is voor amper 75.000 euro, "dan stel ik voor dat ze dat in de parlementaire onderzoekscommissie verder gaan onderzoeken", aldus Peeters.
Wat met Oosterweel?
De vraag is nu hoe het nu verder moet met de Oosterweelwerken. Moeten die werken tijdelijk stilgelegd worden of kunnen ze doorgaan? "Dat is vandaag helaas het grote vraagteken", zegt minister Peeters.
"We willen dat die Oosterweelwerken voort kunnen gaan", maar niet koste wat het kost, verzekert Peeters. "Voor mij primeert de volksgezondheid absoluut. En vandaag is er heel veel onrust bij de mensen in de onmiddellijke omgeving. Ik vind dat die onrust moet weggenomen worden. Vandaar dat ik voorgesteld heb dat de opdrachthouder een aantal toxicologen om advies vraagt en verder onderzoekt of er een gevaar is voor de volksgezondheid."
Lantis-topman Luc Hellemans houdt er rekening mee dat de Oosterweelwerken vertraging kunnen oplopen. "Als bouwheer ben je verantwoordelijk om zorgvuldig te werken en daar mag iedereen ons op aanspreken als dat niet zo zou zijn", zei hij vanavond in "Terzake".
Als geoordeeld wordt dat het PFOS-probleem anders moet aangepakt worden, zal Lantis dat ook doen, zegt Hellemans. "Wij willen op geen enkele manier de volksgezondheid, de mensen of onze medewerkers in gevaar brengen. "
Maar persoonlijk denkt hij dat het niet verstandig zou zijn om te stoppen met werken, omdat hij vandaag geen aanwijzingen heeft dat de werkzaamheden de volksgezondheid in gevaar zouden brengen.
Bekijk hier de reactie van Hellemans in "Terzake":
