> 3M

Het Amerikaanse bedrijf 3M, bekend van de gele post-its en plakbandmerk Scotch, produceerde in zijn vestiging in Zwijndrecht tot 2002 PFOS. Dat is een stof die bijna niet afbreekbaar is en schadelijke gevolgen voor de gezondheid kan hebben. Er zijn in de omgeving sterk verhoogde concentraties van de stof vastgesteld in de bodem en het grondwater, maar ook in pissebedden, wormen en mezen op het terrein.

Het bedrijf sloot in november 2018 een overeenkomst af met de uitvoerder van de Oosterweelwerken – de Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel (BAM), die vandaag Lantis heet. Beide bedrijven doen met de dading ‘uitdrukkelijk en onherroepelijk afstand van alle toekomstige vorderingen met betrekking tot het Geschil’, en dat ‘voor eens en voor altijd’. Bovendien beloven beide partijen niet ‘publiek te zullen communiceren’ over de PFOS-concentraties of over de gemaakte afspraken ‘zonder voorafgaand onderling overleg’.

• Lantis mag 3M niet meer aansprakelijk stellen voor PFOS-vervuiling

> Lantis

De bouwheer van de Oosterweelwerken is Lantis, dat bij de voorbereidingsfase van de werken voor de Oosterweelverbinding nog Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel (BAM) heette.

In 2016 stelt Lantis met voorbereidende bodemonderzoeken vast dat op verschillende locaties op de werf hoge concentraties PFOS aanwezig zijn. Lantis gaat in overleg met 3M, dat het verantwoordelijk acht, en ondertekent de bovenvermelde overeenkomst met het bedrijf. Zo kan Lantis een waterzuiveringsstation bouwen en een opslagberm voor de meest vervuilde grond aanleggen op het bedrijfsterrein van 3M.

Manu Claeys, bekend als voorzitter van het Antwerpse burgercollectief stRaten-generaal, is sinds 2018 onafhankelijk bestuurder bij Lantis. Hij moet naar eigen zeggen de bezorgdheden op het terrein laten doorsijpelen naar Lantis.

• PFOS-vervuiling Oosterweelwerf kost Vlaanderen nu al 63 miljoen

> Milieuverenigingen

Het is een front van milieuverenigingen, waaronder Bond Beter Leefmilieu en Greenpeace, dat eind april, kort voor de graafwerken op Linkeroever beginnen, de alarmbel luidt. ‘Deze gronden mogen absoluut niet zomaar worden afgevoerd’, schrijven ze in een collectief standpunt. Ze schetsen het scenario van een ‘bovengronds stort’ en eisen de ‘onmiddellijke stopzetting van de grondverplaatsingen’.

Milieuactivist Thomas Goorden geldt als klokkenluider. Hij beet zich vast in het dossier en bracht verontrustende wetenschappelijke studies in verband met de werken. ‘We weten al lang dat daar een toxische tijdbom ligt’, zei Goorden.

• Oosterweel graaft in chemisch vervuilde grond

> Parlementaire onderzoekscommissie

Sinds juni is een parlementaire onderzoekscommissie samengesteld voor de PFOS-vervuiling rond de Oosterweelwerf. Vooruit-parlementslid en voormalig schepen van Turnhout ­Hannes Anaf (36) zit de commissie voor, maar is ook het enige commissielid van de partij. Negen van de vijftien commissieleden behoren tot de meerderheid, zes tot de oppositie. Daar komt nog PVDA-parlementslid Jos D’Haese bij, die als toegevoegd lid wel spreek- maar geen stemrecht heeft.

• Hannes Anaf, voorzitter van de PFOS-onderzoekscommissie

> Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir

N-VA-minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA), de bevoegde minister, laat al een tijd uitschijnen dat de Vlaamse overheidsdienst Ovam niet alle informatie over de PFOS-vervuiling doorgaf aan haar kabinet. In april gaf ze in een commissie nog een technisch en geruststellend antwoord op vragen over de PFOS-veront­reiniging.

In juni legde ze plots een parlementaire commissie op tafel. Ze kreeg daarvoor de wind van voren binnen de Vlaamse regering. Het onverwachte manoeuvre draaide alvast uit op een extra ministerraad, waarop Ovam meer uitleg moest geven over haar communicatie rond de zaak.

• Politieke stijl van Demir doet tanden knarsen

> Vlaams minister van Volksgezondheid Wouter Beke

Minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) laat samen met minister Demir bijkomend onderzoek uitvoeren. Aan de hand van ­metingen in onder meer het bloed willen ze de blootstelling van omwonenden aan PFAS-chemicaliën nagaan, en de relatie onderzoeken met gezondheidseffecten, zoals verstoorde immuniteit, verstoringen van het hormonaal stelsel of leverschade. PFAS (per­fluorinated substances) is de naam van een groep ­amper afbreekbare stoffen die gebruikt worden als beschermlaag voor pannen of als blusschuim. PFOS is er één van.

• Vlaamse PFOS-hoogspanning: wie liet steken vallen?

> Ovam

De Openbare Afvalstoffenmaatschappij Ovam zegt dat ze het Agentschap Zorg en Gezondheid altijd heeft geïnformeerd over PFOS. Ovam heeft het over een gebrek aan ‘afdoende of accurate meettechnieken’ en aan een ‘wettelijk kader’ voor de stof toen de Oosterweelwerken werden voorbereid. Ovam hanteert op dit moment een zeer recente methode om met PFOS vervuilde grond te saneren. Lantis wist niet van die methode.

• Vragen over Oosterweel zijn nog niet verdwenen