Woensdagnamiddag spreken Joe Biden en Vladimir Poetin elkaar voor het eerst in levenden lijve sinds de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Wat ligt er zoal op tafel?
Het is moeilijk om in te schatten hoe het gesprek tussen de Amerikaanse president Joe Biden en de Russische president Vladimir Poetin, die elkaar vandaag in Genève ontmoeten, zal verlopen. De beide heren kennen elkaar al geruime tijd. Als vicepresident onder Barack Obama nam Biden in grote mate het Amerikaanse buitenlandbeleid waar, en zat hij geregeld samen met premier en president Poetin.
Er wordt vaak onterecht aangenomen dat er tussen Poetin en Biden een soort persoonlijke animositeit bestaat. Die veronderstelling is terug te brengen tot een anekdote die Biden ooit aan The New Yorker vertelde, waarbij hij Poetin tijdens een onderhoud in 2011 toevertrouwd zou hebben dat hij (Poetin dus) ‘geen ziel’ heeft. Toch is die opmerking minder kras en agressief dan hij op voorhand lijkt. Met die uitspraak refereerde Biden immers aan een uitspraak van George Bush jr., die Poetin in het begin van zijn presidentschap ontving en beweerde dat Poetin een betrouwbare partner was, omdat hij ‘in zijn ziel had gekeken’. Poetin heeft die opmerking nooit echt geapprecieerd, omdat het in zijn ogen Rusland wegzette als een soort junior partner van het almachtige Amerika. De kenschets van Biden apprecieert hij ongetwijfeld beter.
Sowieso lijkt de ontmoeting tussen de twee presidenten in de eerste plaats symbolisch. Behoudens plotse mirakels zullen er geen grote akkoorden of omwentelingen in de relatie gepresenteerd worden. Toch lijkt het niet onmogelijk dat beide heren op bepaalde gebieden elkaar zullen te weten vinden.
1. Gelooft Biden in Russische inmenging?
Tijdens de campagne voor de presidentsverkiezingen was Biden bijzonder hard voor Rusland. Hij benadrukte dat Rusland zou boeten voor de inmenging in de presidentsverkiezingen van 2016. Gevraagd of hij Poetin ‘een moordenaar’ zou noemen, antwoordde hij bevestigend. Hij beloofde ook dat Poetin ‘een prijs zal betalen’ voor de inmenging.
Het is niet duidelijk in welke mate Biden zelf gelooft dat het presidentschap van Trump het resultaat is van Russische inmenging tijdens het Amerikaanse kiesproces. Tijdens de campagne bewees Biden lippendienst aan dat narratief omdat het de Democratische achterban opzweepte, en het hem politiek goed uitkwam om Trump te delegitimeren als een soort Kremlinspreekpop. Maar na bijna een halfjaar lijkt Biden niet echt druk bezig om Poetin het vuur aan de schenen te leggen. Biden kondigde kort na zijn aantreden al sancties aan tegen Rusland, nadat was gebleken dat Russische hackers in 2020 in verschillende Amerikaanse ministeries waren binnengebroken. Maar tegelijk laat Biden wel degelijk diplomatieke openingen. Afgelopen maand nog kondigde het Witte Huis aan dat de sancties tegen bedrijven die aan de controversiële Nord Stream 2-leiding werken worden opgeheven.
Poetin lijkt dat te beseffen. In tegenstelling tot bijvoorbeeld Hillary Clinton, die op de Russische staatstelevisie geregeld opgevoerd wordt als de bron van alle kwaad, sprak hij over Biden als een ervaren leider met gedegen kennis van zaken. Voor Rusland is Biden niet per se een problematische president. Ondanks de duidelijke sympathie die Trump koesterde voor Poetin, zijn de verhoudingen onder Trump alleen maar verslechterd. Biden mag dan niet de warme gevoelens koesteren voor autoritaire leiders: hij is een stuk berekenbaarder dan zijn Republikeinse voorganger. Dat is een kwaliteit die men in het Kremlin kan appreciëren, en waarop Biden nadrukkelijk inspeelt. Toen het Witte Huis aankondigde dat beide leiders elkaar zouden gaan zien, sprak Biden zijn wens uit om ‘voorspelbaarheid en stabiliteit’ terug te brengen in de Amerikaans-Russische relatie.
2. Biden heeft hier eigenlijk geen zin in
Joe Biden wil eigenlijk zo min mogelijk aandacht besteden aan Rusland. Bidens voornaamste prioriteit ligt in het binnenland: het economisch herstel na de coronacrisis, dat hij met grootschalige infrastructuurplannen wil aanjagen. In zijn buitenlandbeleid heeft Biden slechts één grote prioriteit: een coalitie van democratische (en ook niet-democratische) landen op de been brengen om de opgang van China te stuiten. Dergelijke grote strategische projecten betekenen automatisch dat er tijd noch zin is voor andere hoofdbrekers. Zoals zijn voorgangers wil Biden minder tijd en energie besteden aan het Midden-Oosten, en ook dossiers als Oekraïne zijn vandaag geen Amerikaanse prioriteit.
Aan Russische kant is het enthousiasme voor de ontmoeting een stuk groter. In maart daagde Poetin Biden nog uit voor een debat, toen die Poetin een moordenaar had genoemd. Ook de plotse Russische troepenopbouw aan de grens met Oekraïne in april kan gezien worden als een manier om de aandacht op zich te vestigen. Toeval of niet: pas nadat Biden had toegezegd om Poetin te ontmoeten, trok Rusland zijn soldaten terug. Een ontmoeting met de Amerikaanse president legitimeert Poetin als leider, en geeft het idee dat Rusland – ondanks zijn geringe economische gewicht – meespeelt met de grote jongens. Biden lijkt zich daarvan bewust: toen de ontmoeting met Poetin werd aangekondigd, benadrukte het Witte Huis dat die ontmoeting niet gezien kan worden als een legitimatie.
Voor Biden is het een moeilijk evenwicht: hij moet tonen dat Amerika wel degelijk zal optreden tegen al te grove Russische acties, maar tegelijk heeft hij andere katten te geselen. Biden is als een suppoost die een te grote groep kinderen moet superviseren: je kunt de belhamel van de klas wel eens streng toespreken, maar finaal kun je enkel hopen dat hij zich gedraagt zodra je je rug keert.
3. Hoop op strategische ontwapening
Waar de top tussen Biden en Poetin wel mogelijkheden biedt, is op het gebied van strategische ontwapening. Sinds de Russische inval in Oekraïne van 2014 is de strategische dialoog tussen beide kernmachten zo goed als stilgevallen. Onder Donald Trump schorste Amerika het INF-verdrag, dat middellangeafstandsraketten verbiedt. Beide landen besteedden de voorbije jaren miljarden aan het moderniseren van hun kernwapenarsenaal.
Toch lijkt net hier enige vooruitgang mogelijk, al was het maar omdat de dialoog over strategische ontwapening nu bijna onbestaande is. Zowel Biden als Poetin lijkt geen drang naar extra bewapening te hebben. In maart van dit jaar, twee dagen voor het verdrag zou verlopen, verlengden Amerika en Rusland op de valreep nog New START, het verdrag waarin beide landen beloven hun strategische wapenarsenaal af te bouwen. Rusland is al langer vragende partij om weer aan de onderhandelingstafel te gaan. Want zelfs als Poetin om de haverklap gewag maakt van nieuwe allesvernietigende Russische wapens – het is niet duidelijk of ze ook echt bestaan – heeft Rusland geen belang bij oplopende nucleaire spanning. Bovendien geven dergelijke akkoorden beide landen ook een (beperkte) inkijk in wat beide landen qua wapenarsenaal vermogen. Dat verkleint de kans op verkeerde inschattingen van beide kanten.
Het zou dus niet verbazen als beide presidenten hun goede intenties tonen en het belang van een strategische dialoog benadrukken. Het is alvast beter dan helemaal niets.
4. Wat met Aleksej Navalny?
Ook de toestand van de Russische oppositieleider Aleksej Navalny, die vorige zomer vergiftigd werd en bij terugkeer in Rusland werd veroordeeld en gearresteerd, zal ongetwijfeld ter sprake komen. Biden heeft al meermaals opgeroepen om Navalny vrij te laten. Afgelopen maandag waarschuwde Biden Poetin nog dat de dood van Navalny de relaties van Rusland met de rest van de wereld ernstig zou verstoren. Tegelijk lijkt Biden te beseffen dat hij niets kan doen om Navalny te redden. Het Russische regime is de duimschroeven in eigen land aan het aandraaien. Onlangs werd Navalny’s anticorruptieorganisatie nog als ‘extremistisch’ bestempeld, en werden verschillende zaken opgestart tegen zijn medewerkers. In die context is het ondenkbaar dat het Russische regime gelijk welk Amerikaans verzoek zou inwilligen. Het bestaan van Navalny is een levensgrote bedreiging voor het regime. Net als alle democratische leiders heeft Biden de plicht om het lot van Navalny ter sprake te brengen en zijn moed te behoeden van de vergetelheid. Maar tegelijk kan zelfs de machtigste man ter wereld momenteel slechts bidden voor zijn overleven.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
