Rapport algemene inspectie Landsverdediging over zaak-Jürgen Conings legt verschillende problemen bloot bij ADIV

Uit het rapport blijkt dat allerhande problemen tezamen geleid hebben tot "een incident van dergelijke omvang" met Jürgen Conings. Zo is er onder meer een structureel gebrek aan personeel binnen ADIV, een groot personeelsverloop, een verlies van kennis en ervaring, een vrij nieuwe en complexe werkingsstructuur binnen ADIV en een gebrek aan informatiedoorstroming.

Zo werd er met vertraging gecommuniceerd over het feit dat Conings als potentieel gewelddadige terrorist werd opgelijst door OCAD, met dreigingsniveau 3. ADIV was op 17 februari niet aanwezig op een vergadering van de lokale veiligheidstaskforce. De informatie kwam pas een week later bij ADIV terecht en werd pas op 2 maart intern gecommuniceerd. De informatie is niet tot bij de top van ADIV geraakt en werd ook niet horizontaal gecommuniceerd naar andere directies.

En ook over het intrekken van de veiligheidsmachtiging van Conings liep de communicatie stroef. Die beslissing werd genomen op 31 augustus 2020 vanwege zijn sympathieën voor extreemrechtse ideologieën, verklaringen aan ADIV en uitlatingen op sociale media. Het duurde tot 17 september vooraleer de veiligheidsofficier van de Landscomponent van het leger op de hoogte gebracht en tot 12 november tot Conings zelf verwittigd werd. Het diensthoofd van Conings en de Landcomponent zelf werden niet op de hoogte gebracht. Op 10 november was er een onderhoud tussen "de hiërarchische lijn" van Conings en het ADIV, maar het is niet duidelijk wat er toen besproken werd.

Naast de problemen met personeel en de communicatiedoorstroming, wijst het rapport ook onder meer op het feit dat er binnen Defensie geen beleid is uitgestippeld over extremisme. Minister Dedonder gaf aan dat ze erover zal waken dat er de komende maanden duidelijke richtlijnen gaan komen voor racisme en extremisten, waarbij de bestaande richtlijnen ook worden geactualiseerd en aangepast aan de huidige omstandigheden in de wereld. Daarbij zullen ook de vakbonden betrokken worden. 

Een ander pijnpunt dat werd blootgelegd was de opslag en de toegang van de wapens. Zo mochten in het lokaal waar Conings de raketwerpers haalde eigenlijk geen zware wapens liggen, mogen wapens niet zo lang ongebruikt worden en is het normaal gezien onmogelijk om zonder veiligheidsmachtiging toegang te krijgen tot munitie. “Als de procedure volledig was toegepast, had hij sinds november 2020 geen toegang meer gehad tot munitie”, aldus Dedonder.

In het rapport staan verschillende aanbevelingen om problemen in de toekomst te vermijden. Een daarvan is de versterking van ADIV. De aanwerving van 81 eenheden was al een prioriteit, maar wordt nu versneld om de goede werking van de inlichtingendienst te verzekeren, adus Dedonder. Ook moet de uitwisseling tussen de gerechtelijke wereld en Defensie beter worden. Zo werd een klacht rond racisme door het parket doorverwezen het leger, omdat het vond dat een tuchtprocedure meer geschikt was. De tuchtverantwoordelijke binnen het korps concludeerde daaruit echter dat de klacht niet belangrijk of ernstig genoeg was en klasseerde ze zonder gevolg.

De minister geeft ook aan het rapport van het Comité I af te wachten, dat begin juli wordt verwacht, om finale conclusies te trekken over ADIV.

Stafchef van het leger Michel Hofman reageerde teleurgesteld op de problemen die aan het licht kwamen in het rapport, maar is ook blij met de conclusies en aanbevelingen die het mogelijk maken om stappen vooruit te zetten. Zo moet de informatiestroom beter, zowel binnen ADIV als binnen de generale staf. “We zullen moeten werken aan procedures, mechanismen om automatisch te rapporteren binnen de hiërarchie en we moeten ook blijven werken aan de digitalisering”, zei hij. Bovendien moet de controle op wapens en munitie beter, al benadrukt Hofman ook dat de situatie die aan het licht is gekomen door de zaak-Conings niet kan worden veralgemeend naar heel Defensie.

Volgens Wouter De Vriendt (Groen) is het rapport een klap voor het imago van Defensie, hij noemt het een “blunderboek” waarin structurele problemen worden voorgelegd. Christophe Lacroix (PS) benadrukt dat er “sinds 2019 een hele reeks oranje en rode lichten werden aangestoken, en dat het konvooi zijn weg heeft voortgezet tot het tegen een muur is gebotst”. Volgens Denis Ducarme (MR) kan de directie van ADIV onmogelijk aanblijven na de onthullingen in het rapport.

Theo Francken (N-VA) vroeg nogmaals om geen heksenjacht te voeren tegen “iedereen die Vlaams-nationalist en rechts is”, terwijl dat niet hetzelfde is als extremistisch zijn. “Dat is erg kort door de bocht.” Servais Verherstraeten (CD&V) benadrukt dat de vrijheid van meningsuiting gerespecteerd moet worden, maar dat die wel haar limieten heeft, zeker als men een veiligheidsfunctie uitvoert. “En voor zij die die limieten niet respecteren, is er geen plaats in de veiligheidsdiensten of het leger.”