Binnenkort moeten kleine straffen effectief uitgezeten worden in de gevangenis

Recidive snelheidsovertredingen, het breken van coronaregels, vandalisme en schending van briefgeheim: voor dat soort kleine criminaliteit worden in de rechtbank vaak kleine gevangenisstraffen uitgedeeld. Maar wie een straf van minder dan zes maanden krijgt, zit in de praktijk geen dag in de cel. Wie minder dan drie jaar krijgt, wordt bijna elke keer een elektronische enkelband toegekend. De reden: de Belgische gevangenissen zitten overvol.

“Die straffeloosheid gaan we van de baan ruimen”, zegt minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld). “Wie vijftien dagen cel krijgt, zal die effectief moeten uitzitten.” Na decennia van besparingen in justitie groeit het budget de komende drie jaar met een half miljard euro.

“We investeren enerzijds 2,1 miljoen euro in nieuwe rechters. Dertig extra mensen worden aangeworven, waarvan twaalf magistraten. De uitvoeringsrechters krijgen in de toekomst ook de individuele beslissingsmogelijkheid wat met de veroordeelde moet gebeuren bij straffen onder de drie jaar. Een enkelband, celstraf of voorwaardelijk vrij? Tot nu was dat enkel bij straffen boven de drie jaar.”

Verder investeert justitie in extra gevangenissen. De gebouwen in Haren en Dendermonde zijn in volle opbouw en binnen de drie jaar wordt de eerste steen van de nieuwe gevangenis in Antwerpen gelegd. Ook in Vresse en Leopoldsburg zijn er plannen. “Daarnaast voorzien we detentiehuizen in gemeentes en steden”, zegt Van Quickenborne. “Die doen normaal dienst als tussenstap van de gevangenis naar de samenleving. Nu kunnen de ‘kortverblijvers’ er terecht. Dat zal met lichte bewaking zijn.”

‘Populistisch’

“Los van het verhoogde budget is dit een politiek en populistisch antwoord”, vindt oud-rechter en justitiewatcher Jan Nolf. “Onder druk van de bevolking om misdadigers harder te straffen, drukt Van Quickenborne dit door. Maar die extra gedetineerden zullen enorm veel van de organisatie van gevangenissen eisen. De druk daar zal immens zijn, ondanks het extra personeel.”

“Wetenschappelijk onderzoek toont dat kortgedetineerden het meest ontregeld uit de gevangenis komen”, vervolgt hij. “Vaak verliezen ze in korte tijd hun werk en familie. Ze komen terecht in een waterval van problemen terwijl ze amper in de cel hebben gezeten. Dat zal de maatschappij duur komen te staan.”

Ook bij het idee om detentiehuizen in te zetten, fronst Nolf de wenkbrauwen. “Justitie heeft de voorbije decennia de regio’s almaar meer verlaten. Vredegerechten vind je nog amper in kleine steden. En nu willen ze met behulp van gemeentebesturen gedetineerden in versleten detentiehuizen steken?”