Hoe werkt een defibrillator en kan je ermee sporten op hoog niveau? “Het is een engelbewaarder die moet zorgen dat zoiets niet meer gebeurt”

Een inwendige defibrillator is een toestel van zo’n 5 centimeter lang, 3 centimeter breed en 1 centimeter dik dat je kan vergelijken met een pacemaker, maar dan met een bijkomende functie. Waar een pacemaker wordt ingezet om bij trage hartritmestoornissen de samentrekking van het hart over te nemen, is een defibrillator ook in staat om snelle hartkloppingen te stoppen door een elektrische shock te geven. “Wat in de volksmond vaak een hartstilstand wordt genoemd, en wat ook bij Eriksen is gebeurd, is dat het hart plots zeer snel begint te kloppen, tot wel 300 à 400 slagen per minuut, waardoor het hart geen bloed meer pompt", legt Rik Willems, professor cardiologie aan het UZ Leuven, uit. Een inwendige defibrillator monitort het hartritme en zal een levensreddende shock afleveren wanneer het hart te snel begint te kloppen. “Net zoals bijvoorbeeld een AED-toestel, geeft het toestel op dat moment een shock van zo’n 600 tot 800 volt, waardoor de snelle hartkloppingen stoppen.” 

Meestal is de patiënt al buiten bewustzijn op het moment dat de inwendige defibrillator een shock geeft, maar in sommige gevallen is het toestel zo snel dat iemand de shock toch kan voelen. “Dat ervaren patiënten als pijnlijk. Het wordt vergeleken met een trap van een paard, een harde klap op de schouder of een shock van een prikdraad, maar dan vele malen sterker”, aldus professor Willems. 

Het toestel wordt geplaatst onder lokale verdoving. Meestal kan een patiënt na een nachtje in het ziekenhuis al naar huis om daar verder te herstellen. Het kan zo’n 8 à 10 jaar op zijn plek blijven, en de batterij is krachtig genoeg om 50 tot zelfs 100 shocken te geven. 

Sportcardioloog Peter Peytchev, verbonden aan het OLV Ziekenhuis in Aalst, legt uit dat het inplanten van zo’n defibrillator wordt overwogen bij iedereen die een hartstilstand doet en dat overleeft. “Puur medisch is dat uiteraard de enige zinvolle optie. Tenzij men een oorzaak vindt die kan worden weggenomen, maar dat is helaas zelden het geval”, legt de arts uit. Over de beslissing om zo’n apparaat in te planten bij Eriksen is Peytchev dan ook duidelijk: “Dit is zijn engelbewaarder die moet vermijden dat zoiets in de toekomst nog kan gebeuren.” 

Volgens de sportarts is het gelukkig zeer zeldzaam dat jonge sporters plots in elkaar zakken op het veld. “In de leeftijdscategorie tussen 16 en 35 jaar, dus de categorie waarin de meeste topsporters zich bevinden, zien we een plotse hartstilstand tijdens en of na het sporten bij ongeveer 3 op 100.000 sporters per jaar.” Als het dan toch gebeurt, is er volgens dokter Peytchev altijd een onderliggende oorzaak. “Maar die oorzaken kunnen velerlei zijn. Bij jonge sporters gaat het in de meeste gevallen om aangeboren of erfelijke aandoeningen of juist om verworven aandoeningen, zoals doorgemaakte virusinfecties die hun weerslag hadden op de hartspier. Bij oudere sporters, dus 35-plussers, gaat het in de meeste gevallen om een hartinfarct, dus een probleem bij de kroonslagaders.”

Of een voetballer met een inwendige defibrillator nog kan spelen, dat hangt volgens de sportarts af van de ernst van het onderliggende hartprobleem. “Als er een ernstige hartspieraandoening is, waarbij de pompkracht verminderd is, is sporten op hoog niveau sowieso niet meer mogelijk. Maar als het enkel gaat om hartritmestoornissen die slechts sporadisch optreden, is sporten op hoog niveau niet uitgesloten”, aldus dokter Peytchev. 

In België en Nederland kennen we onder meer Anthony Van Loo (KV Kortrijk) en Daley Blind (Ajax), die in de hoogste competities meespeelden met zo’n implantaat. Van Loo kreeg in 2008, toen hij 18 jaar oud was, voor het eerst een hartstilstand op het veld. “Ik moest een inworp doen, maar ik voelde me opeens heel flauw. Alles ging zodanig snel, ik had geen tijd om te reageren. Toen ging het licht uit, en werd ik met een shock opnieuw tot leven gewekt”, getuigt hij. 

In tegenstelling tot Eriksen, was Van Loo dus wel al op de hoogte dat er een probleem was met zijn hart. “Dat is opgemerkt tijdens een medische screening, waarna meteen een operatie werd uitgevoerd en ik een defibrillator kreeg ingeplant. Daarna kreeg ik groen licht om opnieuw te voetballen”, vertelt de ex-voetballer, die uiteindelijk een sportieve carrière van 12 jaar uitbouwde. “Het enige waar ik rekening mee diende te houden, was dat ik voor de wedstrijd bètablokkers moest nemen om mijn hartritme onder controle te houden.” 

Herbekijk het gesprek met ex-voetballer Anthony Van Loo over sporten met een defibrillator: