De vzw Klimaatzaak toont zich slechts gedeeltelijk tevreden met het vonnis dat de Brusselse rechtbank van eerste aanleg donderdag heeft uitgesproken. Daarbij stelt de rechtbank wel vast dat de Belgische overheden nalatig zijn geweest in hun klimaatbeleid, en dat het Belgisch milieubeleid de wettelijke zorgplicht en de mensenrechten schendt. Maar concrete reductiedoelstellingen legt de rechtbank niet op en dat zit de vzw niet lekker.

‘Dit is historisch’, zegt voorzitter Serge de Gheldere aan De Standaard. Maar vzw Klimaatzaak overweegt wel in beroep omdat de rechter geen concrete reductiedoelstellingen heeft opgesteld.

Het vonnis van 83 bladzijden is volgens De Gheldere historisch omdat de 58.000 mede-eisers ontvankelijk werden verklaard. De rechter erkent daarmee dat de belangen van de mede-eisers zowel nu als in de toekomst geschonden worden en dat burgers rechtstreeks een reëel risico lopen. ‘Met deze ontvankelijkheid voor burgers schrijven wij geschiedenis op wereldvlak’, zegt De Gheldere.

‘Het is de grootste rechtszaak ooit die in ons land heeft plaatsgevonden. Laat deze uitspraak daarom een wake-upcall zijn voor onze overheden.’ Volgens De Gheldere moet er onmiddellijk en prioritair werk gemaakt worden van een doortastend beleid richting een koolstofarme toekomst.

Schending van mensenrechten

Het vonnis stelt dat de drie gewesten gezamenlijk en individueel verantwoordelijk zijn, en dit ondanks de complexe Belgische staatsstructuur. Het gaat dan om de verplichting van het Burgerlijke Wetboek om op een maatschappelijk zorgvuldige manier te handelen en voorzienbare ernstige klimaatschade te voorkomen.

Tot slot stelt het vonnis ook vast dat onze overheden met het huidige klimaatbeleid de artikels 2 en 8 van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens schenden. Die artikels gaan over het ‘recht op leven’ en het ‘recht op eerbiediging van privé-, familie- en gezinsleven’.

Daarmee zegt de rechter: het is een mensenrecht om gevrijwaard te blijven van gevaarlijke klimaatopwarming en staten hebben de verplichting om dat mensenrecht te beschermen. Het gaat hier om het meest fundamentele mensenrecht, namelijk het recht op leven.

Reductiedoelstellingen

Klimaatzaak hoopte om het succes van de Nederlandse Klimaatzaak te herhalen. Daar won milieuorganisatie Urgenda samen met 886 mede-eisers de klimaatzaak tegen de Nederlandse staat. De rechter droeg de staat op om zijn burgers tegen de gevolgen van klimaatverandering te beschermen en de uitstoot van broeikasgassen in 2020 met 25 procent te verminderen ten opzichte van 1990.

In ons land vroeg de vzw dat ons land in 2025 minstens 42 procent minder broeikasgassen zou uitstoten, en in 2030 minstens 55 procent. De Belgische rechters zijn niet zo ver gegaan als het Nederlandse proces. ‘De rechtbank is van oordeel dat de mate waarin de uitstoot van broeikasgassen verminderd moeten worden, het resultaat moeten zijn van politieke onderhandelingen’, zegt persrechter Sophie Van Bree. ‘De scheiding der machten laat de rechtbank niet toe zelf de reductiedoelstellingen vast te leggen.’

Voor vzw Klimaatzaak is het wel nog niet afgelopen, zegt de Gheldere. ‘Omdat er geen concrete doelstellingen werden gekoppeld, overwegen we in beroep te gaan. De zaak zal ook verder gevoerd worden in het Europees Hof voor de Rechten van de Mens.’

Klimaatneutraal 2050

Federaal minister van Klimaat Zakia Khattabi (Ecolo) respecteert de uitspraak. Ze wijst er in een persmededeling op dat het gaat om een veroordeling in rechte, zonder financiële of juridische gevolgen. Het neemt niet weg dat de federale regering de ambitie heeft om ‘meer te doen’, klinkt het.

De regering zal volgens de minister ‘alle federale hefbomen’ aanwenden om de Europese uitstootdoelstellingen tegen 2030 te halen en tegen 2050 klimaatneutraal te zijn. Ze wil er ook op toezien dat de transitie sociaal rechtvaardig is. ‘Laten we ons klimaatbeleid niet in handen van de rechtbanken leggen, laten we onze verantwoordelijkheid nemen’, besluit Khattabi.