Hoe het doek valt over Operatie Kelk: zowat alle verdachten gaan vrijuit

Aanvulling. In dit verhaal is het precieze onderwerp van de zitting van de Kamer voor Inbeschuldigingstelling toegevoegd. Die ontbrak in de eerste versie, waardoor de indruk gewekt werd dat donderdag over de buitenvervolgingstelling wordt beslist. Dat is niet het geval. 

Na exact elf jaar lijkt deze week stilaan een punt te worden gezet achter het grootschalige onderzoek naar seksueel misbruik binnen de katholieke kerk en schuldig verzuim. De Brusselse Kamer van Inbeschuldigingstelling (KI) buigt zich op 24 juni nog eens over de zaak. Strikt genomen gaat het enkel over een technische kwestie. Recentelijk hebben zich vijf nieuwe burgerlijke partijen aangemeld in het dossier en die hebben gevraagd om de stukken die bij huiszoekingen in beslag genomen zijn maar inmiddels uit het onderzoek verwijderd zijn toch opnieuw in beslag te nemen. De onderzoeksrechter wees dat verzoek af maar de nieuwe burgerlijke partijen gingen in beroep tegen die beslissing. Daarover moet de KI nu beslissen. 

De kans lijkt veeleer klein dat de burgerlijke partijen alsnog gelijk krijgen. Alles wijst er op dat het federaal parket aanstuurt op de buitenvervolgingstelling wegens verjaring voor alle verdachten. Dat zijn er heel wat, zo blijkt uit een op 29 april geveld tussenarrest.

68, om precies te zijn. Verdachte 1 was de in 2019 overleden kardinaal Godfried Danneels. Op 2 komt de Brugse bisschop Roger Vangheluwe (84) en op 63 kardinaal André Léonard (81). Hij en Danneels werden enkel verdacht van schuldig verzuim. Achter de namen van 45 van de 68 verdachten staat: “Overleden”. 31 verdachten waren dat al toen het onderzoek in 2010 begon, 14 anderen stierven daarna en van 2 verdachten blijkt nergens nog een spoor terug te vinden.

Minstens 4 van de 21 verdachten resideren in het buitenland, onder wie de naar Brazilië gevluchte pedofiele pater Jan Vandael (81). Hij werkt in Fortaleza met straatkinderen. Het federaal parket wil zijn zaak – als enige – afsplitsen van het basisdossier en verder vervolgen.

Het verborgene

Een door de federale politie in 2020 gemaakte tijdslijn vermeldt 5 mannen die zeggen seksueel te zijn misbruikt door Roger Vangheluwe: Geert A. (1970-1973) uit Izegem, zijn neef Mark Vangheluwe (1973-1986), een andere neef (1974-1978), Steve B. (1990-1992) en Kris Verduyn (1992). Die laatste zegt dat hij op zijn tiende als misdienaar werd verplicht tot orale seks. Hij en Geert A. werden door Vangheluwe aangeklaagd wegens laster en eerroof. Mark Vangheluwe stelde zijn verhaal te boek. Een door hem gemaakte bandopname leidde in 2010 tot het ontslag van bisschop Vangheluwe.

Het laatste publieke teken van leven van Vangheluwe was een tv-interview vanuit het Franse Salbris,in april 2011. Hij verbleef bij een religieuze gemeenschap in La Ferté-Imbault in de Loirestreek en moest na het interview vertrekken. Officieel is hij nog steeds gedomicilieerd in de Heilige-Geeststraat 4 in Brugge, bij het bisdom. Het arrest vermeldt zijn huidige verblijfplaats. Dat is opnieuw een abdij in de Loirestreek.

Deze keer gaat het om een slotklooster waar er voor de residenten zo goed als geen contact met de buitenwereld mogelijk is. Geen van de luttele omwonenden in het dorp herkent een foto van Vangheluwe. Slechts een klein deel van de abdij is voor toeristen toegankelijk: het winkeltje en de parloir. Er valt een heel korte stilte als we een van de paters vragen of Roger Vangheluwe hier woont. “Ik ken die persoon niet!”

Het is een identieke reactie als eerder, aan de telefoon, waar de verbinding meteen wordt verbroken.

Kinderporno

De afgelopen jaren werd Vangheluwe minstens tweemaal vanuit zijn Franse schuiloord naar Brussel overgebracht. Dat gebeurde op 25 januari 2017 voor een confrontatie met Kris Verduyn in de burelen van de federale politie in de Koningsstraat in Brussel. En nog eens op 7 augustus 2019. Hij werd die dag bijgestaan door zijn advocaat Joris Van Cauter.

De verhoortekst vermeldt elf vragen over wat er in 2010 volgens een rapport van de Computer Crime Unit (CCRU) is aangetroffen op zijn pc minitower en zijn Acer-laptop: “In Google werden volgende trefwoorden ingevuld: ‘Lolita porno, porno gay, homo porno’. Daarnaast worden er sporen teruggevonden van een bezochte webpagina met de naam ‘Porno tieners startspot.nl’. Op de Acer-laptop werden door de de gebruiker ‘VangheluweR’ opzoekingen uitgevoerd met volgende zoektermen: ‘Porno Lolita, porno gay’. Stellen vast dat op de harde schijf 60.934 afbeeldingen staan. Veel van deze afbeeldingen bevatten pornografische afbeeldingen waarbij ook mogelijk minderjarigen betrokken zijn. Alle afgedrukte afbeeldingen werden aangetroffen bij de gebruikers ‘mgr.bisdom’ en ‘vangheluwer’ onder de map Temporary Internet Files.”

Toen Vangheluwe hier in 2012 en 2013 over werd ondervraagd, beriep hij zich op zijn zwijgrecht. Aanleiding tot het nieuwe verhoor is een klacht met burgerlijke partijstelling van Heidi De Pauw namens Child Focus in 2018. Die situeert “de feiten”, het surfgedrag dus, “tussen 1 april 2003 en 15 september 2010”. De zaak-Vangheluwe barstte los op 23 april 2010. Na zijn ontslag verbleef de bisschop tot 12 september van dat jaar in de Sint-Sixtusabdij in Westvleteren.

De zwarte pc minitower bleef achter op het bisdom in Brugge. Een volgend proces-verbaal van de CCRU stelt “dat de computer in kwestie eind augustus 2010 werd geformatteerd door een medewerker op het bisdom”. Iemand lijkt bestanden te hebben willen wissen, twee weken voor de CCRU de pc in beslag nam.

Tijdens het nieuwe verhoor beantwoordt Vangheluwe geen enkele vraag. Elf keer opnieuw zegt hij: “Ik verwijs naar mijn verklaring.”

Die verklaring bestaat uit twee A4’tjes die hij aan de speurders heeft overhandigd en zegt: “Ik stel vast dat er afbeeldingen met een pornografisch karakter werden teruggevonden op twee computers die inmiddels ongeveer tien jaar geleden door mij gebruikt geweest zijn. Ik herinner mij niet dat ik de afbeeldingen ooit heb bekeken en stel mij de vraag of het aantreffen van deze afbeeldingen ook impliceert dat ik al die beelden effectief heb gezien. Dat lijkt mij alleszins zeer onwaarschijnlijk, gelet op de hoeveelheid. Het is thans voor het eerst dat ik die beelden bewust en grondig bekijk (…). In zoverre het al mijn verantwoordelijkheid zou zijn dat al dit pornografisch materiaal op voormelde computers staat – hetgeen ik betwist – dient in ieder geval vastgesteld te worden dat het niet van kinderpornografische aard is.”

In een apart proces-verbaal spreken de speurders dat laatste tegen: “De hoeveelheid beeldmateriaal die in aanmerking komt als kinderpornografisch is een minderheid in vergelijking met die van ander pornografisch beeldmateriaal. Er kan echter niet worden gesteld dat ze niet aanwezig zijn.”

Het federaal parket volgt nu de stelling van Vangheluwe. Ook op de vraag naar wie kan hebben getracht zijn pc te wissen, is het antwoord: “Ik verwijs naar mijn verklaring.”

Schuldig verzuim

Het beeld dat van Operatie Kelk bleef hangen, op 24 juni 2010, was dat van politiemensen die vanop een dak bij het aartsbisdom in Mechelen enorme aantallen dossiers in een vrachtwagen wierpen. Stukken uit het strafdossier verduidelijken dat het ging om ongeveer 5.000 mappen die werden ontdekt in een opbergruimte boven een garage. De 5.000 dossiers maakten het voorwerp uit van een juridische betwisting. Drie verschillende samengestelde KI’s beslisten eerst dat de huiszoekingen onregelmatig waren, daarna dat ze perfect wettelijk waren en uiteindelijk dat ze toch onregelmatig waren. Slechts 54 van de 5.000 dossiers konden door de speurders worden bestudeerd.

De dossiers bevatten papieren noodkreten van gelovigen die het aartsbisdom wilden attenderen op misplaatst gedrag van geestelijken, tot een eind terug in de vorige eeuw. Een man uit Koksijde signaleert in 1967 in een brief aan kardinaal Suenens seksueel misbruik door een pater, maar zegt dat hij die vergiffenis schonk. Hij krijgt antwoord van de secretaris van de kardinaal: “Hij feliciteert u van harte voor uw houding die blijk geeft van een ware Christelijke naastenliefde en vergevingsgezindheid.”

Er zit een noodkreet tussen van een groep “bezorgde parochianen uit Rixensart” uit 1973, omdat “het gedrag van de vicaris onveranderd blijft”.

Inuit-kinderen

Er is ook een brief van enkele Leuvense dames die bedevaarten organiseren naar Lourdes. Zij signaleren op 4 maart 2001 aan Danneels dat ze daar Erik Dejaeger op het lijf zijn gelopen. De West-Vlaamse oblaat blijkt in Lourdes een baan te hebben gekregen als coördinator. Dejaeger is in 1990 in Canada veroordeeld tot 5 jaar cel voor achtvoudige verkrachting van Inuit-kinderen in Igloolik. Hij is gevlucht en intussen zijn er in Canada meerdere nieuwe aanklachten. De dames leggen Danneels uit dat Dejaeger sinds 1998 actief wordt opgespoord door Interpol, en voegen een print toe van een internationale red notice. Ze schrijven: “Uit onze grote bezorgdheid, vooral naar de bedelaartjes in Lourdes toe, vragen wij u met aandrang de heer Dejaeger weg te halen voor hij gearresteerd wordt in de Heiligdommen. Een bezorgd bedevaartsteam.”

Aan de brief is geen enkel gevolg gegeven. Dejaeger zal nog tot in 2010 kerkelijke functies blijven uitoefenen. In 2010 wordt hij in de nasleep van Operatie Kelk aan Canada uitgeleverd, waar hij in 2018 wordt veroordeeld tot 19 jaar cel.

In een in het bureel van Danneels aangetroffen map zit de briefwisseling tussen hem en een priester H. die misbruik in een internaat beschrijft. Bovenop de map is met potlood geschreven: “doss. vernietigen”.

In een van de 54 mappen zit de correspondentie tussen de Doornikse bisschop Guy Harpigny en Danneels na de arrestatie van pater G. uit Antoing bij de ontmanteling van een internationaal kinderpornonetwerk in 2006. Harpigny schrijft Danneels dat de pater heeft toegegeven al vijf jaar kinderporno te downloaden, maar ook dat hij van zijn twaalfde tot zijn achttiende zegt te zijn misbruikt door een priester. Harpigny: “Daarom besloot ik met instemming van de gerechtelijke diensten om pater G. over te plaatsen naar Mont des Cats in Frankrijk.”

G. keerde intussen terug. De website van het bisdom van Doornik vermeldt hem als pater en lid van het priesterlijk team.

Slachtoffers

Het arrest van de KI van 29 april vermeldt 83 burgerlijke partijen. Op nummer op 23 komt Laurent Gossieaux. Hij openbaarde in september 2010 in Het Nieuwsblad hoe hij en vele andere tieners in de jaren 80 door opvoeder Joseph D. werden misbruikt in de abdijschool van Zevenkerken. Vrienden van Gossieaux maakten voor hem postuum een pagina op Wikisage: “Op 7 september 2015 overleed Laurent ten gevolge van een jarenlange strijd tegen depressie en alcoholverslaving.” Hij werd 44 jaar oud.

Ook Geert A., volgens de tijdslijn van de speurders het prilste slachtoffer van Roger Vangheluwe, is niet meer. Hij deed zijn verhaal op 22 februari 2017 aan twee mensen van het opvangpunt bisdom Brugge. “Hij ontving 20.000 euro”, zegt Norbert Béthune van Rent-a-Priest, die A. ertoe bracht zich te melden. A. stapte in 2019 uit het leven. Hij werd 59.

Ook in een verklaring aan de federale politie zegt Geert A. 20.000 euro te hebben ontvangen. “Dat is voor zover ik weet het maximumbedrag dat ze aan slachtoffers toekennen”, zegt Béthune.

Walter Van Steenbrugge, de advocaat van A.: “Je mag je als buitenstaander niet uitspreken over een verband. Wat ik bij A. wel voelde, was dat hij niet meer de weerbaarheid had om deze procedure te blijven opvolgen.”

Joris Van Cauter, advocaat van Vangheluwe: “Ik heb destijds inderdaad klacht wegens laster en eerroof ingediend tegen zowel A. als Verduyn. Als ik zoiets doe, heb ik daar doorgaans gegronde redenen voor. Het onderzoek rond mijn klacht is nog bezig.”

Omtrent de kinderporno zegt Van Cauter: “Het zou beter zijn dat het federaal parket hierover zou communiceren. Het vraagt de buitenvervolgingstelling, ook voor het bezit van kinderporno. Ik denk niet dat het federaal parket dat zomaar zou doen.”

Op onze vraag om uitleg bij het federaal parket kwam gisteren geen reactie. Tegenover Belga preciseert het federaal parket vandaag wel dat de eventuele buitenvervolgingstelling van de verdachten donderdag niet aan bod komt bij de Kamer voor Inbeschuldigingstelling.

Joël Devillet is als burgerlijke partij 29 bezorgd. Hij werd vanaf zijn veertiende slachtoffer van de inmiddels veroordeelde priester Gilbert Hubermont, verdachte 28. “Operatie Kelk gaf mensen als ik hoop”, zegt hij. “Op niet veel. Op alleen wat erkenning. Als je het zoveel jaren lang alleen hebt gedragen, is dat al heel wat. Mijn lichaam is verkloot, ik praat met een piepstem. Voor mij is de tijd blijven stilstaan op mijn veertiende. Het enige wat mij overeind houdt, is Operatie Kelk. Met het idee van: al kan ik als burgerlijke partij ook maar één kind helpen beschermen, dan is het de moeite geweest.”

Heeft u vragen over zelfdoding, dan kan u terecht op de Zelfmoordlijn op het gratis nummer 1813 of via www.1813.be.